"Πριν μελετήσω Ζεν για τριάντα χρόνια, έβλεπα τα βουνά σαν βουνά και τα νερά σαν νερά. Όταν έφτασα σε πιο οικεία γνώση, βρέθηκα σε ένα σημείο όπου τα βουνά δεν ήταν βουνά και τα νερά δεν ήταν νερά. Μα τώρα που έχω κερδίσει την ίδια την ουσία είμαι σε ηρεμία. Γιατί ακριβώς βλέπω πάλι τα βουνά σαν βουνά και τα νερά σαν νερά".
Τσ' Ουάν Τενγκ Λου
Ο απαίδευτος αγροίκος και ο αληθινός "Δάσκαλος" βλέπουν το ίδιο πράγμα;
-Ναι.... Με μια διαφορά. Το βλέπουν με άλλον τρόπο. Ο απαίδευτος βλέπει και έχει βαδίσει πάνω σε ένα βουνό, έχει νοιώσει την δροσιά του νερού με όλες του τις αισθήσεις. Ο "Δάσκαλος" βλέπει το βουνό σαν σκέψη που έχει πήξει, σαν μιαν εικόνα που πρόβαλλε ο νους και "νοιώθει" το νερό όχι με τις αισθήσεις αλλά με το είναι του που εκείνη την στιγμή είναι νερό.
Ο Όσσο είπε πως ευτυχία είναι να νιώθεις με όλες σου τις αισθήσεις το νερό και εκείνη την στιγμή να "νιώθεις" ότι γίνεσαι νερό.... Αυτή είναι η μεγάλη διαφορά. Είναι άλλο πράγμα να "είσαι" και άλλο πράγμα να "νιώθεις" ότι "γίνεσαι".
"Ούτε σκέψη, ούτε στοχασμός, ούτε ανάλυση, ούτε καλλιέργεια, ούτε σκοπός.... Ας γίνει μόνο του".
Τιλόπα....Από τον δέκατο ένατο αιώνα η παιδαγωγική εφάρμοσε μια πολύ πετυχημένη μέθοδο διδασκαλίας, την "Αναλυτικοσυνθετική".... Σύμφωνα με αυτήν, το βουνό το έβλεπε ο μαθητής ως μια αδιάσπαστη ενότητα, "σαν βουνό" και στην συνέχεια για πολλά χρόνια εκπαίδευσης, το ανέλυε, το τεμάχιζε, το ανέτεμνε, το μελετούσε μέχρι την μοριακή και την ατομική - και ακόμα πιο αναλυτικά μέχρι το σημείο που η ύλη δεν είναι ύλη - σύνθεσή του, οπότε το βουνό έπαυε να είναι βουνό....
Πολλά χρόνια μετά την ακαδημαϊκή εκπαίδευση, ο στοχασμός άρχισε να ξανασυνθέτει τα στοιχεία και την ύλη που δεν είναι ύλη - το κενό -, σε μία ενότητα κι έτσι κατάφερνε να "βλέπει" πάλι το βουνό, μέτοχος στην ίδια ενότητα της "κενότητας".
Είναι σοφό, να χαίρονται το βουνό και να αισθάνονται πλατσουρίζοντας στο νερό τα μωρά. Είναι όμως "μωρό" να πλατσουρίζουν ακόμα οι ενήλικες.
Κάποτε κάποιοι φτάνουν στη μη σκέψη, μόνο όμως μετά από πολύ σκέψη και όχι οι μη σκεπτόμενοι....
Κάποτε ξεπερνιέται και ο στοχασμός, μόνον όμως από κάποιον που έχει για πολλά χρόνια στοχαστεί....
Κάποτε τελειώνει η ανάλυση και προκύπτει η ενότητα, μόνον όμως από κάποιον που έχει καταφέρει να αναλύσει πλήρως το αντικείμενο και μετά να επανασυνθέσει την ενότητα....
Ο σκοπός ήταν η ανάλυση και η επανασύνθεση. Με την εργασία αυτή καταφέρνει κάποιος να γίνει ανεξάρτητος σκοπού, να γίνει
"ελεύθερος"....
Ο Ελεύθερος γίνεται πλέον "ιδέα" και η "ιδέα" είναι "αξία", είναι "ιδανικό", είναι "χρέος", είναι "ευθύνη"....
Και τότε, δεν μπορείς παρά,
"Ν’ αγαπάς την ευθύνη
να λες εγώ, εγώ μονάχος μου
θα σώσω τον κόσμο.
Αν χαθεί, εγώ θα φταίω".
Καζαντζάκης - Ασκητική