Πέθανε ο Πάνας;

[Kαζαντζακικός]

πηγή: http://www.ysee.gr/index.php?type=article&f=pan

Ο ΘΝΗΣΚΟΝ ΠΑΝΑΣ

Μια ιστορία που περιέχει κάποια από τα βασικά στοιχεία του μύθου και των τελετουργιών που συνοδεύουν έναν θνήσκοντα θεό, μας αφηγείται ο Πλούταρχος και αφορά τον θεό Πάνα. Μας μιλάει λοιπόν ο Πλούταρχος για ένα εμπορικό πλοίο που κατευθυνόταν στην Ιταλία με καπετάνιο τον Αιγύπτιο Θαμούν. Περνώντας κοντά από τους Παξούς οι επιβάτες του πλοίου άκουσαν μια φωνή από την στεριά να καλεί τον καπετάνιο. Αφού εκείνος αντεκάλεσε αρκετές φορές ζητώντας να μάθει ποιος τον ζητά, η μυστηριώδης φωνή του παρήγγειλε όταν περάσει από το Παλώδες να αναγγείλει πως " Παν ο Μέγας τέθνηκε".
Εκπληρώνοντας την αποστολή του ο Θαμούν, φώναξε πως ο μέγας Παν πέθανε και πριν καλά - καλά προλάβει να ολοκληρώσει την αναγγελία του, από την στεριά ακούστηκε μέγα πλήθος να θρηνεί την απώλεια του θεού. Το περίεργο σε αυτήν την ιστορία είναι αν και μια συμβολιστική του θεού Πάνα τον θέλει να είναι και θεός της φύσης και της γονιμοποιάς της δύναμης, δεν υπάρχει πουθενά κάποια αναφορά που να υπονοεί πως αυτός κατείχε τον ρόλο ενός θνήσκοντος θεού, όπως ο Διόνυσος. Βέβαια, αρκετοί μελετητές, διακρίνοντας πολύ ορθά την αδιαμφισβήτητη ομοιότητα ( εξίσωση ) του ονόματος του καπετάνιου (Θαμούν) με τον Σουμέριο θεό (Ταμμούζ), αποδίδουν την ιστορία του Πλουτάρχου σε μια παρεξήγηση. Όμως ακόμα και αυτή η ερμηνεία της ιστορίας αφήνει κενά γιατί θα πρέπει να δεχθούμε πως ο ίδιος ο Πλούταρχος δεν γνώριζε καλά ή αγνοούσε τους μύθους που συνοδεύουν τον θεό Πάνα κάτι που ασφαλώς μπορεί να αμφισβητηθεί έντονα από την στιγμή που ο Πλούταρχος είναι ένας από τους πιο ολοκληρωμένους φιλοσόφους της εποχής του.

Μια άλλη ερμηνεία που μπορεί να δοθεί, είναι να ήθελε ο φιλόσοφος και μύστης να περάσει μέσω συμβολισμών ένα μήνυμα. Ζώντας σε μια εποχή παρακμής του κλασσικού πνεύματος, κάτω από τον Ρωμαϊκό ζυγό, ο Πλούταρχος ίσως με αυτό τον τρόπο προλογίζει ή και προφητεύει το τέλος της Ελληνικής σκέψης που κράτησε για περίπου τρεις αιώνες μετά από αυτόν, με τους τελευταίους εθνικούς φιλοσόφους όπως τον Κέλσο, τον Λιβάνιο, τον Ελληνικής παιδείας Λουκιανό κ.α. Έτσι, επειδή ο θεός Παν αν και όχι Ολύμπιος συνδέεται με πλήθος θεϊκών ενεργειών και τεχνών, όπως η μαντική, η μουσική, η αρσενική γονιμοποιός δύναμη, αλλά και με ανώτερες εξουσίες ( εξουσία πάνω στις μοίρες, πάνω στα πλάσματα της φύσης και πολλές άλλες) χρησιμοποιείται από τον Πλούταρχο ως συμβολισμός ενός όλου της Ελληνικής ψυχής, του "Παν"-τός της. Για να το καταφέρει αυτό ο Πλούταρχος, τοποθετεί σε μια ιστορία τον θεό, εμφανίζοντας τον ως θνήσκοντα.

Βλέπουμε πώς στον παρά-μύθο αυτόν, έχουμε κάποια από τα βασικά στοιχεία του δράματος, την αναγγελία του θανάτου χωρίς όμως να προηγείται αναχώρηση, και τον θρήνο που ακολουθεί μαζί με τις επιπτώσεις του θανάτου του θεού στην φύση. Σταματώντας όμως την ιστορία στο σημείο αυτό και χωρίς να υπάρχει κάποιος μύθος που να μπορεί να την συνεχίσει, ο Πλούταρχος, στερεί τον θεό από την επιστροφή.
Έτσι ό,τι ο θεός συμβολίζει ( ίσως την φύση, ίσως την τέχνη της μαντικής ή το προαναφερθέν όλον) πεθαίνει μαζί του χωρίς πιθανότητες αναγέννησης και οι συνέπειες του θανάτου του παραμένουν "ες αεί" χωρίς διαδικασία αναστροφής, χωρίς το "κράξιμο" (κάλεσμα) του θεού για να γυρίσει. Και σε αυτήν την ερμηνεία βέβαια υπάρχει ένα τρωτό σημείο το οποίο είναι το γεγονός ότι στην εποχή του Πλουτάρχου ο θεός Πάνας απολάμβανε πολλές τιμές, με πλήθος ναών, τοπωνυμίων και λαϊκών λατρειών, οπότε και είναι αξιοπερίεργο το γιατί θέλησε ο φιλόσοφος να χρησιμοποιήσει το όνομα αυτού του θεού και όχι κάποιου άλλου του οποίου η λατρεία ήταν παραμελημένη και έφθινε, εκτός αν θεωρήσουμε πως έτσι ισχυροποιείται το μήνυμα, αφού ακόμα και ο μέγας Παν μπορεί να πεθάνει. Τέλος, θα πρέπει να δώσουμε και μια τρίτη εκδοχή, αυτή της ύστερης παραποίησης του κειμένου. Είναι πολύ πιθανό, μιας και έχει συμβεί ξανά (ας θυμηθούμε το "είπατε τώ βασιλεί."), το κείμενο να έπεσε αργότερα θύμα κάποιου χριστιανού με διάθεση προπαγάνδας εκ των έσω.

Όποια ερμηνεία όμως και αν θελήσουμε να δώσουμε, το γεγονός παραμένει πως ο θεός Παν είναι ζωντανός, μέρος μας και εμείς μέρος αυτού. Αν δεν υπήρχε αυτός, ως συνέπεια εξάλειψης ενός κοσμικού νόμου και ενός μέρους της Τάξης του σύμπαντος, δεν θα υπήρχαμε και εμείς. Ακόμη καλύτερα είναι να θυμηθούμε λίγους στίχους του μεγάλου ποιητή Κ. Παλαμά από το ποίημα του που τιτλοφορείται "Προς τον Απόλλωνα":

ΑΘΕΛΗΤΑ ΚΡΥΜΜΕΝΗ
Ο ΜΕΓΑΣ ΠΑΝ ΔΕΝ ΠΕΘΑΝΕ
Ο ΠΑΝΑΣ ΔΕΝ ΠΕΘΑΙΝΕΙ

[Ορφέας]

«Ο μέγας Πάν πέθανε»: Μία ακόμη κατασκευασμένη ιστορία από τους Χριστιανούς.

Από: http://keimenologio.blogspot.com/2008/06/blog-post_20.html

THE GREAT GOD PAN. The great god Pan was celebrated as the author and director of the sacred dances which he is supposed to have instituted to symbolize the circumambulations of the heavenly bodies. Pan was a composite creature, the upper part—with the exception of his horns—being human, and the lower part in the form of a goat. Pan is the prototype of natural energy and, while undoubtedly a phallic deity, should not be confused with Priapus. The pipes of Pan signify the natural harmony of the spheres, and the god himself is a symbol of Saturn because this planet is enthroned in Capricorn, whose emblem is a goat. The Egyptians were initiated into the Mysteries of Pan, who was regarded as a phase of Jupiter, the Demiurgus. Pan repre­sented the impregnating power of the sun and was the chief of a horde of rustic deities, panes, fauns, and satyrs. He also signified the controlling spirit of the lower worlds. The Christians fabricated a story to the effect that at the time of the birth of Christ the oracles were silenced after giving utterance to one last cry, "Qreat Pan is dead!"


ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ:

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΘΕΟΣ ΠΑΝ. Ο μεγάλος Θεός Παν ετιμάτο ως ο δημιουργός και διευθυντής των ιερών χορών που υποτίθεται πως καθιέρωσε για να συμβολίσει τις κυκλικές κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Ο Παν ήταν ένα σύνθετο πλάσμα, το ανώτερο μέρος του — με εξαίρεση τα κέρατά του —είναι ανθρώπινο, και το κατώτερο μέρος του είχε την μορφή αίγας.
Ο Παν είναι το πρωτότυπο της φυσικής ενέργειας και ενώ αναμφισβήτητα είναι μια φαλική θεότητα, δεν πρέπει να τον συγχέουμε με τον Πρίαπο. Ο αυλός του Πανός δηλώνει τη φυσική αρμονία των σφαιρών, και ο Θεός ο ίδιος είναι ένα σύμβολο του Κρόνου επειδή αυτός ο πλανήτης είναι ενθρονισμένος στον Αιγόκερο, του ο οποίου το έμβλημα είναι μια αίγα. Οι Αιγύπτιοι μυήθηκαν στα μυστήρια του Πανός, ο οποίος θεωρήθηκε ως μία φάση του Δία.
Ο Παν αντιπροσώπευε τη γονιμοποιητική δύναμη του ήλιου και ήταν ο προϊστάμενος μιας ομάδος αγροτικών θεοτήτων, των Πάνες, των Φαύνων και των Σατύρων. Σήμαινε επίσης το πνεύμα ελέγχου των κατώτερων κόσμων.
Οι Χριστιανοί κατασκεύασαν την ιστορία όπου κατά την εποχή της γέννησης του Χριστού τα μαντεία σιώπησαν αφού έβγαλαν μια τελευταία κραυγή: «Ο μέγας Πάν πέθανε».


«Ο μέγας Πάν πέθανε»: Μία ακόμη κατασκευασμένη ιστορία από τους Χριστιανούς.

Ο Ευσέβιος παραθέτει τη διήγηση αυτή στην Ευαγγελική παρασκευή, 5, 17. Από πού την πήρε δεν το γνωρίζουμε. Μπορεί και να την κατασκεύασε ο ίδιος. Αργότερα το πιθανότερο είναι να εδόθη εντολή στους αντιγραφείς των μοναστηριών να προσθέσουν την διήγηση του Ευσέβιου στο κείμενο του Πλουτάρχου.


Παραθέτουμε ολόκληρο το κείμενο του Πλουτάρχου:

ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ: ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΕΚΛΕΛΕΙΠΟΤΩΝ ΧΡΗΣΤΗΡΙΩΝ:


17. Ενώ ο Ηρακλέων σιωπούσε και σκεφτόταν πάνω στο θέμα, ο Φίλιππος είπε: «Ωστόσο, Ηρακλέων, κακούς δαίμονες δεν έχει αφήσει μόνον ο Εμπεδοκλής, αλλά και ο Πλάτων, ο Ξενοκράτης και ο Χρύσιππος . Επίσης, όταν ο Δημόκριτος ευχόταν να συναντήσει «ευμενείς εικόνες (των θεών)», με τον τρόπο αυτό φανέρωνε πως γνώριζε και άλλες δυσμενείς, με μοχθηρές προθέσεις και τάσεις. Σχετικά με τον θάνατο τέτοιων φύσεων άκουσα λόγο από άνθρωπο όχι ασύνετο ούτε απατεώνα. Πατέρας του ρήτο­ρα Αιμιλιανού, του οποίου και από σας ορισμένοι παρακο­λουθήσατε τα μαθήματα, ήταν ο Επιθέρσης, συμπολίτης μου και δάσκαλος γραμματικός. Τούτος είπε πως κάποτε που ταξίδευε προς την Ιταλία επιβιβάστηκε σε πλοίο, το οποίο μετέφερε εμπορικό φορτίο και πολλούς επιβάτες. Ήταν ήδη βράδυ όταν, στην περιοχή των Εχινάδων, έπε­σε ο άνεμος, και το πλοίο παρασύρθηκε και βρέθηκε κοντά στους Παξούς. Οι περισσότεροι ήταν ξύπνιοι, πολλοί μά­λιστα έπιναν ακόμη μετά το δείπνο. Ξαφνικά ακούστηκε φωνή από το νησί των Παξών, κάποιος που φώναζε δυνατά τον Θαμούν, προκαλώντας την έκπληξη. Ο Θαμούς ήταν Αιγύπτιος καπετάνιος και λίγοι επιβάτες τον γνώριζαν με το όνομα του. Δύο φορές που άκουσε το όνομα του έμεινε σιωπηλός, την τρίτη όμως απάντησε σε αυτόν που τον φώναζε. Εκείνος με πιο δυνατή φωνή του είπε: «Όταν φτάσεις στο Παλώδες, να αναγγείλεις πως ο μέγας Πάν πέθανε». Όταν το άκουσαν, είπε ο Επιθέρσης, όλοι έμει­ναν εμβρόντητοι. Καθώς συζητούσαν μεταξύ τους για το αν ήταν καλύτερο να εκτελέσουν το πρόσταγμα ή να μην προβληματίζονται και να αδιαφορήσουν, ο Θαμούς αποφά­σισε, αν φυσούσε άνεμος, να περάσει από εκεί χωρίς να κάνει τίποτα, ενώ, αν υπήρχε νηνεμία και γαλήνη, να επαναλάβει αυτό που άκουσε. Όταν, λοιπόν, έφτασε στο Παλώδες, καθώς δεν υπήρχε άνεμος ούτε θαλασσοταραχή, ο Θαμούς, κοιτάζοντας από την πρύμνη προς τη στεριά, είπε, όπως ακριβώς το είχε ακούσει, πως «Ο μέγας Πάν πέθανε» . Προτού προλάβει να ολοκληρώσει τη φράση του, ακούστηκε δυνατός στεναγμός όχι ενός αλλά πλήθους ανά­μεικτος με βαθύτατη έκπληξη. Καθώς ήταν πολλοί άνθρω­ποι παρόντες, γρήγορα η ιστορία κυκλοφόρησε στη Ρώμη και ο Θαμούς έλαβε πρόσκληση να παρουσιαστεί στον Καίσαρα Τιβέριο. Ο Τιβέριος πίστεψε τη διήγηση του τόσο ώστε ζήτησε πληροφορίες και έκανε έρευνες για τον Πάνα. Οι φιλόλογοι του περιβάλλοντος του, που δεν ήταν και λίγοι, διατύπωσαν την υπόθεση ότι ήταν το παιδί του Ερμή και της Πηνελόπης». Ο Φίλιππος είχε ως μάρτυρες και ορισμένους από τους παρευρισκομένους, που είχαν ακούσει τον γέροντα Αιμιλιανό να διηγείται την ιστορία.

ΣΧΟΛΙΑ:
Κατά τον Μάνλυ Χώλ «Οι μυστικές διδασκαλίες όλων των αιώνων», «Οι Χριστιανοί κατασκεύασαν την ιστορία όπου κατά την εποχή της γέννησης του Χριστού τα μαντεία σιώπησαν αφού έβγαλαν μια τελευταία κραυγή: «Ο μέγας Πάν πέθανε».


Σύμφωνα με την πληροφο­ρία του Flaceliere (βλ. Εισαγωγικό σημείωμα στο έργο, σ. 92), ο Ευσέβιος παραθέτει τη διήγηση αυτή στην Ευαγγελική παρασκευή, 5, 17 κατ' αυτόν, ο θάνατος του Πανός επί Τιβερίου (1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.) δεν σημαίνει παρά το τέλος του αρχαίου παγανισμού, τον οποίο νίκησε ο Χριστός. Ο Πάν ο μέγας δεν είναι πια ο προστάτης θεός των ποιμένων της Αρκαδίας, ο τριχωτός σύντροφος των Σατύρων, των Σιληνών και των Νυμφών, αλλά η ανώτατη εκείνη θεότητα, που οι Στωικοί ταύτιζαν με τον Δία-Κόσμο. Κατά τον Roscher πάλι (Jahrbuch fur klassischen Philologie, 145, 1892, 465-477, και Lexicon der Grieschischen und Romischen Mytho-logie, υ.λ. Πάν, η βιβλιογραφική παραπομπή από τον Fla­celiere), ο μέγας Πάν δεν είναι άλλος από τον ιερό τράγο, ο οποίος λατρευόταν στη Μένδη και που ο θάνατος του συνο­δευόταν πάντοτε με μοιρολόγια και τελετουργικές κραυγές. Ο Reinach τέλος (Cultes, mythes et religions, 3, 1-15· η βιβλιο­γραφική παραπομπή επίσης από τον Flaceliere), θεωρεί πως πρόκειται για τον θάνατο του Θαμούς, όπως ήταν το Συριακό όνομα του Άδωνι, που τον θάνατο του θρηνούσαν κραυγάζο­ντας οι πιστοί.-

ΠΗΓΗ: ΑΦΑΙΑ

[ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ]

ΠΕΘΑΝΕ   Ο   Π Α Ν Α Σ .....Ν Α Ι !    Π Ε Θ Α Ν Ε .....   ουφ,   επιτελους  ε π ι τ ε λ ο υ ς ....


               ΑΥΤΑ,  σκεφτομουν   καθιστος ,  ε κ ε ι -ε δ ω .....ΜΠΡΟΣΤΑ   ΣΤΟ    PC.....μου....

               Η  Σ Κ Ε Ψ Η   ΜΟΥ.....οπως   το   κ υ μ μ α ....το   Η Λ Ε Κ Τ Ρ Ο Μ Α Γ Ν Η Τ Ι Κ Ο !.....τ α ξ ι δ ε υ ε    στον

                                                      Κ Υ Β Ε Ρ Ν Ο Χ Ω Ρ Ο ......ναι,   ΠΙΣΤΕΨΤΕ  ΤΟ....τ α ξ ι δ ε υ ε ι ....


               Καλωδια,   χ ρ ω μ α τ α ,  τ α χ υ τ η τ ε ς ,   δ ι ε υ θ υ ν σ ε ι ς ......Γ Λ Ω Σ Σ Ε ς    αγνωστες-γνωστες....

                            κλεφτες-α σ τ υ ν ο μ ο ι .....ιοι,   ε μ β ο λ ι α ....κ υ κ λ ο φ ο ρ ι α κ ο -συνωστισμος....

                                                           Ε Ξ Α Ψ Η ......η   Ο Μ Ο Ρ Φ Ι Α    της   π λ η ρ ο φ ο ρ ι σ η ς ....

                                       Μ Ο Ν Α Ξ Ι Α .......Τ Ε Λ Ο ς ....ν α ι ,   Τ Ε Λ Ο Σ  !


                ΚΟΙΤΑΖΩ,   Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ,   την   ε π ι σ κ ε ψ ι μ ο τ η τ α .....10-80-100-200-278-302-403- 461....θα   γινουν   1000:

                                     ισως   2105.....3102....5402...:   ΛΕΣ¨:    Α Ν Α Ρ Ω Τ Ι Ε Μ ΑΙ ....λες....σ κ ε φ τ ο μ α ι ...


                       ---Η   Α Λ Η Θ Ε Ι Α     ΝΑ    Ε Ι Ν Α Ι     Ο   Μ Α Γ Ν Η Τ Η Σ     Τ Ω Ν    Ψ Υ Χ Ω Ν ? ---

                              δηλ,   ο  π α ν α ς    π ε θ α ν ε .....Υ Π Η Ρ Ξ Ε .....και   π ε θ α ν ε .....


                 Ο  Ο Ρ Φ Ε Α Σ ....ο μ ω ς   λεει....ο τ ι  δ ε ν    π ε θ α ν ε ....ΔΗΛ,   δεν   Υ Π Η Ρ Ξ Ε ...


                ---Ε Γ Ω ,   Υ Π Α Ρ Χ Ω ....ΑΡΑ  ΔΕΝ  Ε Χ Ω   Π Ε Θ Α Ν Ε Ι ....οχι-οχι....ΕΙΝΑΙ   Α Σ Τ Ε Ι Ο ...!  ναι   Α Σ Τ Ε Ι Ο ..

                              αφου,  ζ ω ....να ,  Ζ Ω !....Π Ω Σ   Θ Α   Π Ε Θ Α Ν Ω ...??


                 ---ΜΑ,   Ε Α Ν   Ο Μ Ω Σ    Π Ε Θ Α Ν Ω ....ΟΠΩΣ   ΟΙ  Α Λ Λ Ο Ι ....Γ Ι Α Τ Ι    Α Ρ Α Γ Ε   ΝΑ   Ζ Ω ??


                         ----Ο    Π Α Ν Α Σ .....Ε Ζ Η Σ Ε ....η".....Π Ε Θ Α Ν Ε    


                                                                                                            Α Δ Ε Λ Φ Ε    ΜΟΥ...etidorhpa....

                                                                                                                   TI   E I N AI  .....

                                                                                                               Η   Ζ Ω Η .....        αραγε, 

[etidorhpa]

                                                                                                          Α Δ Ε Λ Φ Ε    ΜΟΥ...etidorhpa....

                                                                                                                   TI   E I N AI  .....

                                                                                                               Η   Ζ Ω Η .....        αραγε, 

..ίσως η εκρεμμότητα...κάποιου άλλου..

+n-

[ΙΠΠΟΛΥΤΟΣ]

            AKΡΙΒΩΣ....εαν  μου  επιτρεψεις ,  φιλε  μου....


                      ----Η   Φ Α Ν Τ Α Σ Ι Α ,   ΕΙΝΑΙ    Α Κ Ρ Ω Σ    ΠΙΟ   Π Ο Λ Υ Τ Ι Μ Η ....


                                     ΑΠΟ   ΤΗ    Γ  Ν  Ω  Σ  Η  ...---