Είναι μπροστά από την εποχή τους, αντισυμβατικοί και απείθαρχοι, ενώ μελετούν με πάθος μόνο το αντικείμενό τους. Οι ευφυείς δεν αναγνωρίζονται πάντα με την πρώτη...
"Δεν ξέρω τι θα κάνουμε με τον Μπερτ μας. Είναι εννέα χρονών κι έχει μείνει στουρνάρι!". Αυτά έλεγαν για το μικρό Άλμπερτ Αϊνστάιν οι γονείς του, προβληματισμένοι με τις κακές του επιδόσεις στο σχολείο. Το ίδιο πίστευαν και οι δάσκαλοι, που τον απέρριπταν. Η περίπτωσή του είναι ίσως η πιο κραυγαλέα, αλλά όχι η μοναδική.
Είναι πολυάριθμες οι μεγάλες προσωπικότητες οι οποίες στην αρχή συνάντησαν δυσκολίες μέχρι να δουν τελικά την ευφυΐα τους να αναγνωρίζεται. Συνέβη κυρίως σε επιστήμονες και καλλιτέχνες, αλλά και σε εφευρέτες, ανθρώπους του θεάματος, λόγιους κ.λπ. Από το Γάλλο μαθηματικό Εβαρίστ Γκαλουά, ο οποίος είχε κοπεί σε διάφορες σχολικές εξετάσεις, μέχρι τον Αμερικανό εφευρέτη Τόμας Άλβα Έντισον, η λυχνία του οποίου κρίθηκε στην αρχή ως ηλίθια ιδέα, και το Γάλλο συγγραφέα Εμίλ Ζολά, ο οποίος είχε πολύ χαμηλούς βαθμούς στα γαλλικά.
Στις μέρες μας τα πράγματα δεν έχουν αλλάξει και πολύ. Αρκεί να σκεφτούμε το Γάλλο Ροζέρ Γκιγιεμέν, Νόμπελ Ιατρικής 1978, του οποίου η θεωρία για τις ενδορφίνες απορρίφθηκε από το περιοδικό Science και χαρακτηρίστηκε ως "αποκύημα νοσηρής φαντασίας". Οι αρχικές δυσκολίες είναι ιδιαίτερα συχνές, αλλά δεν έχουν πάντα την ίδια αιτία.
Έξω από τα συνηθισμένα
Μερικές φορές απορρίπτουμε ή δεν καταλαβαίνουμε έναν ιδιοφυή γιατί είναι πολύ συνεσταλμένο και εσωστρεφές άτομο. Επιπλέον "οι ιδιοφυείς είναι πιθανό να έχουν μια αντίληψη της πραγματικότητας διαφορετική από τη συνηθισμένη, οργανωμένη, συστηματική αντίληψη που έχουν οι άλλοι άνθρωποι", εξηγεί ο λέκτορας ψυχιατρικής του πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κ. Πέτρος Σκαπινάκης. "Το αποτέλεσμα είναι ότι ιδιαίτερα στις μικρότερες ηλικίες δεν είναι εύκολη η προσαρμογή των ατόμων αυτών σ' ένα άκαμπτο περιβάλλον όπως είναι το σχολείο".
Τις περισσότερες φορές το ταλέντο δεν αναγνωρίζεται, γιατί τόσο οι καθηγητές όσο και οι γονείς αποδέχονται μόνο τις στερεότυπες επιδόσεις και συμπεριφορές. Οι καινοτομίες των πολύ έξυπνων συχνά παρεξηγούνται, θεωρούμενες ως ιδιορρυθμίες ή ένδειξη αγένειας.
Η ψυχολόγος κα. Μαριλύν Πιζάντε προσθέτει ότι "συχνά αντιμετωπίζουμε τις ιδέες των ιδιοφυϊών με καχυποψία, γιατί αυτές ανατρέπουν την τάξη του κόσμου όπως την ξέρουμε, κι αυτό μας φοβίζει". Ένας επιπρόσθετος λόγος που καθιστά εφικτές τις παταγώδεις αποτυχίες των ευφυών μαθητών είναι η εχθρική στάση του εξεταστή, η οποία μπορεί να οφείλεται σε φθόνο, αντιπάθεια ή ακόμα και σε ιδεολογικές διαφορές. "Θυμάμαι", επισημαίνει η κα. Πιζάντε, "ότι στο σχολείο είχα ένα συμμαθητή που έδειχνε ιδιαίτερη έφεση στη φυσική. Αυτό ήταν και το μόνο μάθημα που τον ενδιέφερε. Παρά το γεγονός ότι οι καθηγητές τού έβαζαν πολύ χαμηλούς βαθμούς και τον θεωρούσαν απείθαρχο, σε ηλικία 21 ετών είχε ήδη γίνει καθηγητής σ' ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο".
Βατήρας εκτόξευσης
Τέτοιου είδους δυσκολίες χρησιμεύουν ως... ελατήριο. Για παράδειγμα, ο Κώστας Κεντέρης, τετρακοσάρης μέχρι πριν από μερικά χρόνια, αντιμετώπισε με μεγάλη αποφασιστικότητα τους τραυματισμούς του. Πολλοί πίστευαν ότι δε θα μπορούσε να συνεχίσει τον πρωταθλητισμό. Ο ίδιος όμως δεν εγκατέλειψε˙ έγινε διακοσάρης και με τη βοήθεια του Χρήστου Τζέκου κατέκτησε το χρυσό μετάλλιο στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σίδνεϊ.
Το να μας απορρίπτουν ή να μη μας καταλαβαίνουν δε σημαίνει ότι ήρθε και το τέλος των ονείρων ή των φιλοδοξιών μας. Χρειάζεται όμως δύναμη για να ξεπεράσουμε το αίσθημα ότι εκτός του ότι δε μας καταλαβαίνουν, είμαστε και ανεπιθύμητοι. Γι' αυτό είναι σημαντική η βοήθεια των κοντινών προσώπων, γονέων, συντρόφων, φίλων.
Ο Αϊνστάιν επέδειξε μεγάλη ενάργεια και χιούμορ όταν σχολίασε τις αμφιβολίες όλων για τη Θεωρία της Σχετικότητας μ' αυτά τα λόγια: "Αν η σχετικότητα αποδειχθεί σωστή, οι Γερμανοί θα με θεωρήσουν Γερμανό, οι Ελβετοί θα πουν ότι είμαι Ελβετός πολίτης και οι Γάλλοι θα με χαρακτηρίσουν μεγάλο επιστήμονα. Αν αποδειχθεί λάθος, οι Γάλλοι θα πουν ότι είμαι Ελβετός, οι Ελβετοί ότι είμαι Γερμανός και οι Γερμανοί ότι είμαι Εβραίος".
Κλοτσηδόν
Το κλειδί για να ορθοποδήσουμε μετά από μια αποτυχία είναι να διδαχθούμε από την εμπειρία και να ξαναπροσπαθήσουμε. Η αυτοεκτίμηση δεν πρέπει να λείπει. Όπως απέδειξε ο Σίντεϊ Πουατιέ, ο οποίος στα δεκαοχτώ του απορρίφθηκε σε μια οντισιόν στο Αμερικανικό Θέατρο Νέγρων, "μετά το δοκιμαστικό ένας παραγωγός μού είπε: ‘Γιατί δε βρίσκεις μια δουλειά στη λάντζα;’ Καλή ιδέα, όμως δούλευα ήδη ως λαντζέρης".
Η αναγνώριση άργησε και για τη Σάρον Στόουν, η οποία συγκαταλέγεται ανάμεσα όχι μόνο στις πιο ποθητές αλλά και στις πιο έξυπνες γυναίκες στον κόσμο. Μετά από δέκα χρόνια καριέρας η επιτυχία ήρθε το 1992 με το Βασικό Ένστικτο, ενώ το 1995 με την ταινία Καζίνο κέρδισε τη Χρυσή Σφαίρα και ήταν υποψήφια για Όσκαρ.
Ακόμα και οι Μπιτλς "κόπηκαν" σε μια οντισιόν ενώπιον του μάνατζερ Ρόου. Ο Τζορτζ Χάρισον θύμωσε τόσο, ώστε δήλωσε: "Θα ήθελα να τον αρχίσει κάποιος στις κλοτσιές μέχρι να τον κάνει να σκάσει". Πιθανότατα ο Ρόου μέσα στα επόμενα χρόνια χτυπιόταν μόνος του επειδή έχασε την ευκαιρία να έχει μερίδιο στα δισεκατομμύρια που κέρδισαν οι Μπιτλς.
Μοναξιά
Δεν οφείλονται όλες οι απορρίψεις στην ανικανότητα του κριτή. "Οι ιδιαίτερα ευφυείς άνθρωποι δεν αποκλείεται να έχουν κι άλλες εκκεντρικότητες, ιδιαιτερότητες και ιδιοτροπίες που να τους απομακρύνουν από τους ανθρώπους και να τους δημιουργούν προβλήματα γενικότερα", εξηγεί ο κ. Σκαπινάκης.
Ο Αϊνστάιν ήταν τόσο απορροφημένος στον κόσμο του και στους σύνθετους θεωρητικούς συλλογισμούς του, ώστε παραμελούσε τα σχολικά μαθήματα ή άλλα ενδιαφέροντα. Έδινε την εντύπωση ότι ήταν αργόστροφος και νωθρός, ενώ στην πραγματικότητα ήταν απόλυτα αυτοσυγκεντρωμένος. Το ίδιο και ο Γάλλος Γκαλουά, ο οποίος ενδιαφερόταν μόνο για τα μαθηματικά.
Γενικά τα δημιουργικά μυαλά αφιερώνονται ολοκληρωτικά στη σφαίρα του ενδιαφέροντός τους. "Οι κοινωνικές συμβάσεις γι' αυτούς παύουν να έχουν νόημα", τονίζει η κα. Πιζάντε.
Διαφορετικές εποχές
Ο μαθηματικός Εβαρίστ Γκαλουά είναι μια άλλη χαρακτηριστική περίπτωση αποτυχημένου ευφυούς. Το έργο του Έρευνες, σχετικά με τις πρωτοβάθμιες αλγεβρικές εξισώσεις, κρίθηκε ακατανόητο από την Ακαδημία Επιστημών και χρειάστηκε να περιμένει πολύ για να αποκτήσει τη φήμη που απολαμβάνει σήμερα.
Πολλοί ιδιοφυείς παρεξηγούνται, γιατί ωριμάζουν είτε πολύ αργά είτε πολύ νωρίς. Υπάρχουν δημιουργικά μυαλά πάρα πολύ πρώιμα, όπως ο Γερμανός ποιητής Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε, ο οποίος μιλούσε έξι γλώσσες σε ηλικία εφτά χρονών, ο επιστήμονας Αντρέ Μαρί Αμπέρ, ο οποίος στα δεκαοχτώ του είχε μάθει τα έργα όλων των μαθηματικών, ή ο Γάλλος φιλόσοφος Μπλεζ Πασκάλ, ο οποίος στα δεκάξι του είχε γράψει δοκίμια γεωμετρίας.
Άλλοι ωριμάζουν πιο αργά, όπως ο Γάλλος ζωγράφος Πολ Σεζάν, ο οποίος άργησε να αρχίσει τη ζωγραφική, ο Ιρλανδός κωμωδιογράφος Τζορτζ Μπέρναρντ Σο, ο οποίος έγραψε το πρώτο θεατρικό του έργο σε ηλικία σαράντα ετών, ή ο Ρώσος συνθέτης Πιοτρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι, ο οποίος συνέθεσε μόλις στα είκοσι πέντε του.
Και στις δύο περιπτώσεις διατρέχουν τον κίνδυνο είτε να προκαλέσουν το φθόνο, αν η ευφυΐα τους εκδηλώνεται πρώιμα, είτε να αποτύχουν σε μια εξέταση, αν η ευφυΐα τους εκδηλώνεται όψιμα.
Τι πλήξη η πειθαρχία!
Η κατάσταση μπορεί να επιδεινωθεί εξαιτίας της μη ανεκτικότητας στην πειθαρχία, χαρακτηριστικό πολλών δημιουργικών μυαλών. Ο ιδιοφυής μπορεί να δεχτεί να υποβληθεί σε σκληρή πειθαρχία κατά την περίοδο της διαπαιδαγώγησής του είτε στο σχολείο είτε στη δουλειά, αλλά μόνο εφόσον αντιλαμβάνεται ότι τον εξυπηρετεί.
Ακριβώς αυτή η μη ανεκτικότητα στους κανόνες, σε συνδυασμό με την πρωτοτυπία της σκέψης και το ελλιπές ενδιαφέρον για όλα όσα δεν αποτελούν μέρος των ειδικών ενδιαφερόντων του ιδιοφυούς, συμβάλλει στην κοινωνική περιθωριοποίησή του. Στην εδραίωση μιας δύσπιστης συμπεριφοράς απέναντι στους ιδιοφυείς, γεγονός που ευνόησε πολλές αποτυχίες, συνέβαλε ο Ιταλός ανθρωπολόγος Τσέζαρε Λομπρόζο, ο οποίος επιχείρησε το 19ο αιώνα να αποδείξει στα βιβλία του Μεγαλοφυΐα και Τρέλα και Ο Άνθρωπος του Πνεύματος ότι οι ιδιοφυείς είχαν κρίσεις τρέλας όπως παραληρήματα, παραισθήσεις, καταθλίψεις ή καταστάσεις μανίας. Υπάρχουν πολλά τέτοια παραδείγματα.
Ο Αϊνστάιν εμφανιζόταν στην τραπεζαρία αχτένιστος, με ξεκούμπωτα παπούτσια και πεσμένες κάλτσες. ο μαθηματικός Τζον Νας ήταν σχιζοφρενής, ο ποιητής Άρθουρ Ρεμπό υπέφερε από παραισθήσεις. ο φυσικός Λούντβιχ Μπόλτσμαν αυτοκτόνησε. Ο συγγραφέας Φραντς Κάφκα ήταν ανορεξικός και υποβαλλόταν σε ντους με παγωμένο νερό. Ο συνθέτης Ρόμπερτ Σούμαν διαβεβαίωνε ότι δημιουργούσε μουσική καθ' υπαγόρευση των αγγέλων, ενώ ο ζωγράφος Βίνσεντ Βαν Γκοχ έκοψε το αφτί του.
Χρειάστηκε πάνω από ένας αιώνας για να διαψευσθούν οι θεωρίες του Λομπρόζο από μια συστηματική έρευνα, εκείνη του Ούγγρου ψυχιάτρου Γκέζα Ρεβέζ, ο οποίος στο βιβλίο του Ταλέντο και Μεγαλοφυΐα (1952) παρατήρησε ότι οι μεγαλοφυΐες που υπέφεραν από ψυχικές ασθένειες ήταν στην πραγματικότητα σποραδικές περιπτώσεις.
Για να μάθετε πιο πολλά:
Φεντερίκο Ντι Τρόκιο, Αλλοπαρμένες Μεγαλοφυΐες, εκδόσεις Π. Τραυλός.
πηγη:http://www.focusmag.gr/
