Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΩΝ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΗ ΔΕΥΤΕΡΟΒΑΘΜΙΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΥΤΟΥΣ ΠΟΥ ΤΟ ΔΙΔΑΣΚΟΥΝ
Ποιος είναι ο ηθικός άνθρωπος για τη σημερινή κοινωνία;
Ποια είναι η κρατούσα αντίληψη περί ήθους;
Πότε το ανθρώπινο ήθος είναι γνήσιο;
Στη σημερινή γλώσσα, το ήθος του κάθε ανθρώπου εκτιμάται με βάση την κλίμακα αρετών και αξιών που καθιέρωσε η κοινωνική συμβίωση των ανθρώπων. Έτσι, όταν εξετάζουμε το ήθος των ανθρώπων, εξετάζουμε τη συμπεριφορά τους με βάση τους γραπτούς και άγραφους ηθικούς κώδικες αξιών και αξιολόγησης της συγκεκριμένης κοινωνίας, στην οποία ζουν.
Αυτό γίνεται χωρίς να λαμβάνεται υπ' όψιν τι είναι πραγματικά το ήθος για την ανθρώπινη ύπαρξη.
Μια απάντηση για το τι μπορεί να είναι το ανθρώπινο ήθος δίνει και η Εκκλησία. Το ήθος για την Εκκλησία έχει άμεση σχέση με αυτό που είναι ο άνθρωπος "κατά φύσιν", και το ήθος του καθένα μετριέται με μέτρο, το κατά πόσο ανταποκρίνεται στην "κατά φύσιν" ύπαρξή του.Και τι είναι "κατά φύσιν" ο άνθρωπος;
Είναι πρόσωπο "κατ' εικόνα" Θεού. Ως πρόσωπο είναι πλασμένος να κοινωνεί αγαπητικά με τα άλλα ανθρώπινα πρόσωπα, αλλά και με το κατ'
εξοχήν πρόσωπο του Θεού και δημιουργού του, ο οποίος είναι επίσης μια αγαπητική κοινωνία τριών προσώπων. Συνηθίζουμε να θεωρούμε ότι το "κατ' εικόνα", σημαίνει το αυτεξούσιο και το λογικό με το οποίο προικίζει ο Θεός τον άνθρωπο, δηλαδή κάποιες ιδιότητες που αναφέρονται στο "πνευματικό" ή "νοητικό" μέρος του ανθρώπου.
Ωστόσο το "κατ' εικόνα" αναφέρεται σε όλη την ψυχοσωματική φύση του ανθρώπου.
Το αυτεξούσιο και το λογικό, αυτονομημένα, δεν έχουν καμία αξία, σαν προίκα, παρά μόνο στο μέτρο που, ενεργοποιημένα, προωθούν την έννοια του προσώπου, όπως την περιγράψαμε πιο πάνω και την συνάντηση, με κάθε τρόπο, με τα άλλα πρόσωπα. Ο άνθρωπος υπάρχει ως πρόσωπο, εφ' όσον υπάρχει σύμφωνα με τον τρόπο ύπαρξης της Αγίας Τριάδος (αγαπητική και ισότιμη συνύπαρξη προσώπων, αδιάκοπη και άφθαρτη, κάθε πρόσωπο μοναδικό διακριτό και ανεπανάληπτο, σελ. 18 του βιβλίου).
Η εγγύτητα λοιπόν με το πρωτότυπό μας, τον τριαδικό Θεό, είναι το κριτήριο για να δούμε κατά πόσο ο άνθρωπος ζει "κατά φύσιν", ως πρόσωπο κατά την "εικόνα του Θεού". Από τη στιγμή που το ανθρώπινο πρόσωπο απαρνηθεί αυτή την αναφορά του και την εγγύτητα με την υπαρκτική του προϋπόθεση, το Θεό, αυτοκαταργείται, αυτοκαταλύεται και ζητάει την απόλυτη αυτονομία. Η κοινωνία των ανθρωπίνων προσώπων μεταξύ τους, αλλά και με το Θεό διαλύεται και επικρατούν τα επιμέρους ατομικά θελήματα του καθενός. Οι φυσικές ανάγκες και επιθυμίες, ενώ θα πρέπει να εξυπηρετούν την "κατά φύση" ανθρώπινη ύπαρξη, γίνονται αυτοσκοποί, μεταβάλλονται σε πάθη και γίνονται αφορμή πόνου, άρνησης του πραγματικού μας είναι, και τέλος θανάτου.
Αυτό είναι σε τελική ανάλυση η αμαρτία: Η αποτυχία να ολοκληρωθούμε σαν πρόσωπα, μέσα από την καθολική κοινωνία αγάπης, με το Θεό και μεταξύ μας, κάτι που συμβαίνει μετά από δική μας επιλογή. Το αποτέλεσμα είναι, κάθε μία αποκομμένη ανθρώπινη φύση, να αντιπαραθέτει το "εγώ" της στο Θεό και τις υπόλοιπες ανθρώπινες φύσεις, να παύει να υπάρχει σαν πρόσωπο, και να περιχαρακώνεται στο σκληρό και απάνθρωπο περίβλημα του ατομισμού και του εγωκεντρισμού, που τον οδηγεί στον πραγματικό θάνατο. Ο ατομισμός, ο εγωισμός, και η ιδιοτέλεια, οδηγούν στο θάνατο, γιατί η αυτονομημένη και αποκομμένη ανθρώπινη ύπαρξη προσπαθεί να αντλήσει δύναμη για να υπάρχει, μόνο από την ατελή και πεπερασμένη φύση της, θεοποιώντας ουσιαστικά την αμαρτία, όπως την περιγράψαμε πιο πάνω. Κι αυτός ο θάνατος μας ροκανίζει σαν ανθρώπινα πρόσωπα, πολύ πριν γίνεί η σύμβαση του βιολογικού μας θανάτου, όσο είμαστε ακόμα, υποθετικά "ολοζώντανοι". "Ολοζώντανοι" άνθρωποι, πνευματικά νεκρωμένοι!
Για να λειτουργήσει η ανθρώπινη φύση, ως τέλεια κοινωνία αγάπης των προσώπων, χρειάζεται "μεταποίηση", "ανάπλαση", και "ανακαίνιση",
κάτι που δεν είναι έργο ανθρώπινο, αλλά του Χριστού. Το δώρο αυτό, προσφέρεται στον άνθρωπο, που με τη μετάνοια (μετά + νους), αποκτά επίγνωση της ανεπάρκειας της αυτοτελούς ανθρώπινης φύσης, και διψά για την προσωπική κοινωνία με το Θεό, μέσα από την ένωση με το αναστημένο Σώμα Του Θεανθρώπου.
"Ο Θεός αγάπη εστί" (Ιω 4,16). Το χωρίο αυτό φανερώνει μια βασική αλήθεια για το κατά Χριστό ήθος, ότι το ήθος και το είναι του, γεννήτορά μας, Θεού, δεν διακρίνονται. Η αγάπη δεν είναι ιδιότητα, ή συναίσθημα, ή τρόπος εκδήλωσης του Θεού, αλλά ταυτίζεται με την αδιαίρετη, ομοούσια φύση και κοινωνία των προσώπων της Αγίας Τριάδος. Εφ' όσον λοιπόν ο άνθρωπος εικονίζει το Θεό, ισχύει και για τον άνθρωπο το ίδιο.
Με άλλα λόγια, αφού ο Θεός αγάπη εστί, και ο άνθρωπος αγάπη εστί, στη πραγματική του φύση, την μη προσβεβλημένη από την αμαρτία. Για την Εκκλησία, το ήθος του ανθρώπου δεν πρέπει να διακρίνεται από τη φύση του, και η ανθρώπινη φύση καλείται να υπάρχει ως ομοούσια και αδιαίρετη φύση και κοινωνία, μ' Αυτόν, αλλά και μεταξύ τους, των μυριάδων αγαπημένων ανθρώπινων προσώπων, που στέλνει στον κόσμο ο
Θεός-Αγάπη,. Στην συνεχεια ακολουθουν κωδικοποιημενες οδηγιες προς τους καθηγητες σχετικα με το πως θα διδαξουν το μαθημα...
Παρατηρηση: Η λογικη που εχουν γραφτει οι οδηγιες αυτες,φαινεται να ειναι:
1.Πως θα αποφυγουμε λεξεις που απομακρυνουν τους μαθητες
2.Πως θα εχουμε διαφορα εφοδια για να 'κερδισουμε' εμεις σε μια υποτιθεμενη συζητηση μεσα στην ταξη!!
* ·
Αποφεύγω την ηθικολογία και την καθηκοντολογία, του τύπου:
ο χριστιανός πρέπει�., ή ο χριστιανός είναι υποχρεωμένος να�.., ή ο χριστιανός απαγορεύεται να�ή καθήκον του χριστιανού είναι�..κ.λ.π.
Στο χριστιανισμό, και ειδικότερα στη χριστιανική ηθική, δεν υπάρχει κάποιος κώδικας ηθικής, ή κάποια νομολογία που θα πρέπει να τηρηθεί.
Ο νόμος, με την δεσμευτική του ισχύ, ποτέ δεν οδηγεί στην ελευθερία, ενώ αντίθετα ο Απόστολος Παύλος λέει "υμείς επ' ελευθερία εκλήθητε", και η Εκκλησία από πολύ νωρίς, από την αποστολική σύνοδο (49 μ.Χ.), αποφάσισε πως η σωτηρία, δεν είναι καρπός της τήρησης κάποιου νόμου (του μωσαϊκού), αλλά δωρεά που πηγάζει από τον Σταυρό και την Ανάσταση του Χριστού, και προσφέρεται στον άνθρωπο που θα την αποζητήσει.
Ένας εγκληματίας, καταδικασμένος σε θάνατο σώζεται πάνω στο σταυρό. Η διήγηση θέλει να δείξει την σχετικότητα των καλών έργων. Ο ληστής του σταυρού δεν είχε κάνει καλά έργα, αφού η δικαιοσύνη των ανθρώπων τον καταδίκασε, αλλά ούτε και του έμεινε μετά καιρός για να κάνει, αφού εκτελέστηκε. Κι όμως σε πείσμα των ηθικιστών, όλων των εποχών, ο Χριστός τον σώζει, δείχνοντας πως πάνω από τα καλά έργα, και την καθώς πρέπει συμπεριφορά, υπάρχει κάτι ουσιαστικότερο, η αληθινή η ειλικρινής ταπείνωση και μετάνοια. Η αντίληψη ότι τα καλά έργα σώζουν, κάνει τον άνθρωπο υποκριτή και τον τοποθετεί απέναντι στο Θεό ως μισθωτό (όπως ο φαρισαίος στην παραβολή του τελώνη και του φαρισαίου). Πιστεύει πως με τις καλές και σύμφωνες με το θέλημα του Θεού πράξεις, μπορεί να εξαγοράσει τη σωτηρία.
Ο Χριστός όμως, καταδικάζει τον φαρισαϊσμό, και αποκαλεί τους φαρισαίους, τάφους ασβεστωμένους! Ο χριστιανός λοιπόν δεν κάνει τίποτα επειδή έτσι πρέπει ή το λέει κάποιος νόμος, αλλά επειδή είναι αυτό που είναι.
Είναι χριστιανός, είναι του Χριστού, είναι και ζει, ως γιός ή θυγατέρα του Θεού και όχι ως υπάλληλός του.
Τα καλά έργα δεν είναι προϋπόθεση της σωτηρίας, αλλά αποτέλεσμά της.
Όταν αυτή η σωτηρία αρχίσει να συμβαίνει, μέσα στον άνθρωπο, ακτινοβολεί προς τα έξω με τα καλά έργα. Σε καμιά περίπτωση δεν αγοράζουμε τη σωτηρία με πράξεις. O ’γιος της Εκκλησίας δεν έκανε αγαθοεργίες αποσκοπώντας στο να σωθεί, και δεν φαίνεται να περνά διλήμματα του τύπου: Είναι σωστό ή λάθος αυτό που πάω να κάνω; Η αγαθότητα τρέχει από τη ζωή των Αγίων σαν ποταμός και είναι αποτέλεσμα του γεγονότος, ότι ο Χριστός έχει κατοικήσει στο σώμα και την ψυχή του Αγίου και απεργάζεται τη σωτηρία του. Αυτή η σωτηρία που έχει αρχίσει να συμβαίνει, φανερώνεται σαν καλή πράξη, απαλλαγμένη από οποιαδήποτε ιδιοτέλεια, μιζέρια και άγχος. Αυτή είναι η ελευθερία της ηθικής που προσφέρει ο Χριστός. Ο πραγματικός χριστιανός δεν είναι καλός από ανάγκη ή υποχρέωση, αλλά επειδή "ζει εν αυτώ Χριστός", ο οποίος "μεταποιεί" την ύπαρξή του ολοένα προς το καλύτερο. Αυτή η "μεταποίηση" και ανακαίνιση που συμβαίνει μέσα στον άνθρωπο, δεν μπορεί να μείνει κρυφή, γιατί είναι "πόλις επί όρους κειμένη", που φαίνεται από μακριά, εκδηλώνεται μάλιστα ως έργα αγάπης και θυσιαστικής αυτοπροσφοράς, ή αλλιώς, ως βιωμένη Ορθοδοξία, δηλαδή, Ορθοπραξία. Δεν πολεμάμε την αμαρτία επειδή την φοβόμαστε, ούτε επειδή αποφεύγοντάς την θα κερδίσουμε κάτι, αλλά επειδή γινόμενοι θεανθρώπινοι, μέσα από την ένωση με το Χριστό, η αμαρτία παύει να είναι συμβατή με την θεία φύση, που αποτελεί το αρχέτυπό μας και της οποίας είμαστε κοινωνοί.
* ·
Αποφεύγω τον όρο θρησκεία ή χριστιανική θρησκεία, όταν μιλάω για το Χριστιανισμό.
Αυτό γιατί ο Χριστιανισμός στο βάθος δεν είναι θρησκεία, αλλά σωτηριώδης πραγματικότητα. Η θρησκεία γεννιέται από το γεγονός ότι ο άνθρωπος αναζητάει, μετά τη συνειδητοποίηση της ατέλειάς του, το τέλειο, το Θεό (θρησκευτικότητα). Ο Χριστιανισμός δεν ξεκινά κάπως έτσι, αλλά αντίθετα. Ο Θεός παίρνει την πρωτοβουλία να φανερωθεί στον άνθρωπο, να αποκαλυφθεί.
Έτσι η αναζήτηση του Θεού στο Χριστιανισμό είναι μια δευτερογενής κίνηση - απάντηση στην αποκάλυψη του Θεού, και όχι πρωτογενής όπως στη θρησκεία. Ο Χριστιανισμός λοιπόν παρότι έχει τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της θρησκείας (ευχές, λατρεία κ.λ.π.), στο βάθος διαφοροποιείται ριζικά απ' αυτήν.
Π.χ. οι πρώτοι χριστιανοί δεν είχαν τη συνείδηση ότι ακολουθούν μια καινούρια θρησκεία, αλλά το πλήρωμα της αληθείας, που ο Θεός φανέρωσε στους ανθρώπους δια του Ιησού Χριστού (π.χ. ο ’γιος Πολύκαρπος Σμύρνης ,καταδικάστηκε σαν άθεος). Προτιμώ λοιπόν τους όρους χριστιανική πίστη, Εκκλησία, Ορθοδοξία, Σώμα Χριστού.
* · Στο βιβλίο υπάρχουν άφθονες αναφορές σε σύγχρονα προβλήματα, τάσεις, αντιλήψεις, στάσεις ζωής καθώς και έννοιες σχετικές με την σύγχρονη φιλοσοφία, επιστήμη, κοινωνία.
Σ' αυτή την περίπτωση, στις εισηγήσεις πρέπει να κατέχω το θέμα ή το πρόβλημα, την έννοια, την αντίληψη ή ότι άλλο θίγεται. (Π.χ. ευγονική είναι η ερευνητική προσπάθεια της επιστήμης να εξευγενίσει το ανθρώπινο γένος με βάση τους νόμους της Βιολογίας και της κληρονομικότητας). Πρέπει να είμαι σε θέση να ορίζω τις έννοιες που θα ζητηθούν
και να φανεί ότι είμαι άνθρωπος του σήμερα, βιώνω τη σύγχρονη πραγματικότητα σε όλες της τις διαστάσεις, προβληματίζομαι, ζω εδώ και όχι αλλού. Αυτό προϋποθέτει πως ανοίγω εφημερίδα, ασχολούμαι με τα κοινά και τα περιρρέοντα, προβληματίζομαι, διαλέγομαι, μιλάω, ακούω, επικοινωνώ, αλληλεπιδρώ-άρα ζω, και βέβαια μελετάω.
Διαπραγμάτευση παρόμοιων θεμάτων γίνεται και στο μάθήμα της Έκθεσης, μόνο που εδώ η διαπραγμάτευση θα είναι πιο πυκνή και περιεκτική, όχι όμως ελλιπής.
Αν το θέμα είναι εκτεταμένο, υπάρχει ο κίνδυνος να πελαγώσω. * · H Ορθόδοξη και πατερική προσέγγιση.
Προσοχή! Μη δώσω σε καμιά περίπτωση η εντύπωση πως τα πορίσματα που προέρχονται από την εμπειρία της Εκκλησίας και των πατέρων, είναι πράγματα που αναφέρονται σε άλλες εποχές και συνθήκες.
Σκοπός δεν είναι να δείξω απλά, ότι γνωρίζω την πατερική παράδοση, αλλά, ότι αυτή η παράδοση μπορεί να αποτελέσει δείκτη και στάση ζωής για τον σημερινό άνθρωπο, και μάλιστα ζωής αυθεντικής αλλά και δίχως λήξη, καθώς λέει και το σχολικό βιβλίο. Παντρεύω το σύγχρονο με το διαχρονικό.
Αν το διαχρονικό παρουσιαστεί ως μουσειακό, ο γάμος σχόλασε!!! [
με αλλα λογια,το χασαμε το κορμι,πατριωτη ]
τα σχολια ηταν δικα μου-οποιος θελει μπορει να δει την σελιδα στο:http://www.dide.ach.sch.gr/thriskeftika/teach/teachgl/teachgl1.htm+n-