Η ανάπτυξη της έννοιας του Σατανά στην πρώιμη Χριστιανική Εκκλησία:
Πολλή προσοχή δόθηκε στην πρώιμη εκκλησία στην προσπάθεια να σταθεροποιήσει θεολογικές πίστεις για την ακριβή φύση του Θεού, του Ιησού, του Σατανά, της σωτηρίας, του Παράδεισου, της Κόλασης κ.λπ. Οι πρώτοι εκκλησιαστικοί συγγραφείς βρίσκονταν σε διαμάχη:
- για το αν η πτώση του Σατανά συνέβη πριν τη δημιουργία του κόσμου, ενώ ο Αδάμ και Εύα βρισκόταν στην Εδέμ, ή μετά την πτώση.
- την ακριβή αιτία της ανταρσίας του Σατανά.
- για το αν οι άγγελοι πόθησαν τις γυναίκες των ανθρώπων και αν αυτός ο πόθος ήταν η αιτία ή ένα αποτέλεσμα της πτώσης τους.
- Αν ο Σατανάς και οι δαίμονές του και οι άνθρωποι που δεν σώθηκαν θα σωθούν τελικά ή όχι.
Ο Κλήμης ο Αλεξανδρινός (περίπου 150-213 μ.Χ.) ήταν ο πρώτος σημαντικός Χριστιανός συγγραφέας που ισχυρίστηκε ότι οι θεοί των άλλων θρησκειών ήταν δαίμονες: "Η γνώμη των προφητών είναι ότι οι θεοί όλων των εθνών είναι εικόνες δαιμόνων"3" Αυτή η διδασκαλία έρχεται σε αντίθεση με τη γενική πεποίθηση στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ότι, οι θεοί όλων των θρησκειών και εθνών ήταν παγκόσμιοι και διέφεραν μόνο στα ονόματα και σε συγκεκριμένα ασήμαντα χαρακτηριστικά.
Η ανάπτυξη της έννοιας του Σατανά, απ' τον Μεσαίωνα στην Αναγέννηση:
Στην ανάπτυξη των θρησκειών, οι θεοί της παλιάς θρησκείας συχνά γίνονται οι δαίμονες της νέας πίστης. Αυτό έγινε όταν ιδρύθηκε ο Ζωροαστρισμός. Συναντάται ξανά στο Μεσαίωνα όταν πολλά από τα χαρακτηριστικά του Έλληνα Θεού Πάνα απορροφήθηκαν απ' τον Σατανά: "κραυγές τράγου, κέρατα και ακατάπαυστη λαγνεία· μερικές φορές επίσης κεφάλι τράγου και πλήθος συνοδείας σατύρων", που έγιναν δαίμονες"4". Ο Πάνας ήταν ο κερασφόρος Θεός των Ελλήνων και συχνά θεωρείται σαν ο κερασφόρος σύζυγος της Θεάς μεταξύ των Wiccans. Αργότερα, του δόθηκαν πρόσθετα χαρακτηριστικά: "μια μακριά οφιοειδής ουρά με άκρη σε σχήμα καρδιάς, νύχια όμοια με οπλές, δερμάτινα φτερά νυχτερίδων και τρίαινα."5"
Ο Άγιος Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) εφεύρε ένα νέο τύπο δαίμονα - ένα είδος σεξουαλικού βασανιστή. Οι Incubi ήταν αρσενικοί πεσμένοι άγγελοι που επιτίθονταν σεξουαλικά τη νύχτα στις γυναίκες και τους προκαλούσαν απέραντη σεξουαλική απόλαυση. Οι Succubae ήταν θηλυκοί πεσμένοι άγγελοι που ζευγάρωναν με τους άνδρες στη διάρκεια του ύπνου τους. Η ύπαρξή τους επιβεβαιώθηκε απ' τον Θωμά τον Ακινάτη (1225-1274). Ο Ακινάτης πίστευε ότι ο Διάβολος είναι η αιτία της αμαρτίας και "ήταν πιθανώς ο υπέρτατος άγγελος ο οποίος, λόγω υπεροψίας, έπεσε αμέσως μετά τη δημιουργία, αποπλανώντας όσους των ακολούθησαν κάνοντάς τους αντικείμενά του."6"
Το Τέταρτο Συμβούλιο του Λατερανού της Ρωμαϊκής εκκλησίας του 1215 καθόρισε ότι: "Ο Διάβολος και οι δαίμονές του δημιουργήθηκαν επίσης απ' τον Θεό. Τη στιγμή της Δημιουργίας δεν ήταν κακοί. Έγιναν έτσι εξαιτίας των δικών τους αμαρτιών και από τότε ασχολούνται με το να βάζουν σε πειρασμό τους ανθρώπους."
Η εκκλησία δίδαξε ότι οι διασκεδάσεις και η πνευματικότητα έξω από την ορθόδοξη Χριστιανοσύνη είναι μια μορφή της λατρείας του Σατανά. Συμπεριέλαβαν την αστρολογία, την τελετουργική μαγεία, τη μαντική, τον παγανισμό και τις τελετές άλλων θρησκειών, κ.λπ."7" Απ' τη στιγμή που οι πίστεις άλλων θρησκειών θεωρήθηκαν σαν μορφές της λατρείας του Σατανά, οι χειρότερες υπερβολές θρησκευτικής μισαλλοδοξίας και γενοκτονίας μπορούν να ακολουθήσουν. Η εκκλησία εξολόθρευσε τους Καθαρούς σαν λάτρεις του Διαβόλου τον 13ο αιώνα και εξόντωσε τους Ναΐτες Ιππότες τον 14ο αιώνα. Άλλες μη συμμορφούμενες θρησκευτικές ομάδες μπήκαν στο στόχο και εξαλείφθηκαν.
Ο θρησκευτικός δυαδισμός που εισήγαγαν οι Ζωροαστριστές και φιλτράρισε ο Ιουδαϊσμός, έφτασε στη λογική του κατάληξη στον Χριστιανισμό. Αν ο Θεός έχει αναρίθμητους αγγέλους σαν αγγελιοφόρους και μια ορατή εκκλησία πιστών, ήταν λογικό και ο Σατανάς να έχει δαίμονες σαν βοηθούς και μία αόρατη συνάθροιση πιστών του Σατανά. Και έτσι, η εκκλησία φαντάστηκε την ύπαρξη ενός ολόκληρου δικτύου ανθρώπων που είχαν πουλήσει την ψυχή τους στο Σατανά, τον προσκυνούσαν και αφιέρωναν τη ζωή τους για να βλάψουν και να σκοτώσουν άλλους ανθρώπους. Με την εξαίρεση κάποιων νοητικά άρρωστων ατόμων, κανένα τέτοιο δίκτυο δεν υπήρξε. Τον 14ο αιώνα, ο Nicholas Eymerich, ένας Δομινικανός, έγραψε ένα φυλλάδιο που ονομάζονταν "Directorium Inquisitorum", ή το "Εγχειρίδιο των Ιεροεξεταστών." Περιέγραψε τρεις τύπους λατρείας του Διαβόλου:
- Λατρεία: το να δοξάζει κάποιος το Σατανά και να αυτομαστιγώνεται.
- Δουλεία: "το να συνδυάζει κάποιος τα ονόματα των δαιμόνων με αυτά των αγίων"
- - "περίεργες πρακτικές, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του μαγικού κύκλου και άλλες νεκρομαντείες, όπως ερωτικά φίλτρα, μαγικά φίλτρα και τάλισμαν."8"
Στα τέλη του 15ου αιώνα, δύο Δομινικανοί, με τα ονόματα Henry Kraemer και Jacques Sprenger έγραψαν ένα βιβλίο: "Malleus Maleficorum" ή "Το σφυρί των Μαγισσών." Έγινε η νόμιμο λεξικό της εποχής της καύσης των Μαγισσών. Το βιβλίο εμπνεύστηκε από ένα συνδυασμό μίσους προς τις γυναίκες, φόβου στη σεξουαλικότητα και θρησκευτικών προλήψεων. Εκατοντάδες χιλιάδες αθώων ανθρώπων κατηγορήθηκαν για λατρεία του Σατανά, βασανίστηκαν μέχρι να ομολογήσουν και κάηκαν στην πυρά. Οι Ιεροεξεταστές εκτέλεσαν αυτή την αποστολή τέλεια· φοβούνταν ότι αν έμενε έστω και ένας Σατανιστής ζωντανός, η εκκλησία θα κινδύνευε. Η λογική εξήγηση του βασανισμού και της δολοφονίας των αιρετικών ήταν πολύ απλή: τα θύματα προορίζονταν για αιώνιο βασανισμό στην Κόλαση εξαιτίας των πεποιθήσεών τους. Βασανίζοντάς τα έως ότου ανακαλέσουν την πίστη τους και δεχθούν τον Χριστιανισμό, είχαν μια ευκαιρία να κατακτήσουν τον Παράδεισο. Και μετά, φυσικά, η εκκλησία τους έκαιγε ζωντανούς ώστε να μην επανέλθουν στην αρχική τους αίρεση. Λίγες ώρες ή μέρες οδύνης στη γη ήταν μια μεγάλη ευκαιρία, αφού απέτρεπε τον αιώνιο βασανισμό στην Κόλαση. Ο τελευταίος Ευρωπαίος αιρετικός κάηκε ζωντανός στην πυρά το 1792.
Απ' το μίσος της εκκλησίας προς τις γυναίκες και τον φόβο στην ανθρώπινη σεξουαλικότητα, προήλθε η πίστη ότι κάθε νεογέννητο κατέχονταν από ένα ενυπάρχον δαίμονα. Η εκκλησία εξόρκιζε τακτικά τα μωρά την ώρα της βάπτισης με την ακόλουθη τελετουργική φράση:
"Σε εξορκίζω ακάθαρτο πνεύμα στο όνομα του Πατέρα, και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος. Εξήλθε και άφησε αυτόν τον υπηρέτη του Θεού [όνομα του νηπίου]. Αναθεματισμένο και καταραμένο πνεύμα, άκουσε την προσταγή του ίδιου του Θεού, αυτού που περπάτησε πάνω στη θάλασσα και πρότεινε το δεξί του χέρι στον Πέτρο καθώς βυθίζονταν. Γι' αυτό, αναθεματισμένε διάβολε, παραδέξου την καταδίκη σου … και φύγε απ' αυτόν τον υπηρέτη του Θεού [όνομα του νηπίου] … Ποτέ μην τολμήσεις, αναθεματισμένε διάβολε, να παραβιάσεις το σημάδι του ιερού σταυρού που τοποθετούμε πάνω στο μέτωπό του/της. Με τη βοήθεια του Χριστού του Κυρίου μας."
Όταν η Εκκλησία της Αγγλίας διαχωρίστηκε απ' τον Ρωμαιοκαθολικισμό, εγκατέλειψε το τελετουργικό της βάπτισης-εξορκισμού. Οι Προτεσταντικές εκκλησίες το απέρριψαν επίσης, την εποχή της Μεταρρύθμισης. Οι Προτεσταντικές εκκλησίες συνέχισαν να βασανίζουν και να σκοτώνουν θρησκευτικούς αιρετικούς. Η βασική διαφορά ήταν ότι χρησιμοποιούσαν μια λιγότερο φρικτή μέθοδο εκτέλεσης: κρεμούσαν τα θύματά τους αντί να τα καίνε ζωντανά.
Η εκκλησία δίδαξε ότι ο Σατανάς μπορεί να εμφανιστεί σαν φωτεινός άγγελος. Γι' αυτό η Ιερά Εξέταση μπορούσε να κατηγορήσει ένα άτομο για λατρεία του Σατανά αν ισχυρίζονταν ότι είχε ένα αγγελικό όραμα. Η Ζαν ντ' Αρκ κατηγορήθηκε έτσι, σαν "επικλητής δαιμόνων" και κάηκε στην πυρά. Αργότερα ανακηρύχθηκε αγία.
Η ανάπτυξη της έννοιας του Σατανά στη σύγχρονη εποχή:
Η εποχή καύσης των Μαγισσών και των Αιρετικών έπαυσε στα τέλη του 18ου αιώνα. Η λογική της Ιεράς Εξέτασης ταιριάζει ακόμα με τις πεποιθήσεις της εκκλησίας - με το να εξαναγκάζει τους αιρετικούς να ανακαλέσουν την πίστη τους, ίσως αποφύγουν τον αιώνιο βασανισμό στην Κόλαση. Αλλά οι άνθρωποι απλά ωρίμασαν για να καταλάβουν ότι, η όποια εμπνευσμένη απ' τους δαίμονες θρησκευτική δραστηριότητα υπήρξε στη δυτική Ευρώπη απ' τον 15ο μέχρι τον 18ο αιώνα, αυτή ήταν κυρίως μέσα στην ίδια την εκκλησία και όχι στους υποτιθέμενους λάτρεις του Σατανά. Η εκκλησία υπέστη μια σημαντική απώλεια αξιοπιστίας.
Στον 19ο αιώνα, κάποιοι θεολόγοι άρχισαν να ερευνούν την ύπαρξη του Σατανά. Συμπέραναν ότι: "Ο Ιησούς και οι μαθητές του σχημάτισαν τη δαιμονολογία τους απ' την καθημερινή ζωή της εποχής τους παρά απ' τις Γραφές και έτσι η έννοια του Σατανά δεν είναι ένα μόνιμο στοιχείο της Χριστιανικής διδασκαλίας."
Το 1972 η Καθολική εκκλησία έκλεισε το γραφείο του Εξορκιστή. Κάθε ιερέας μπορεί τώρα να πλησιάσει τον επίσκοπο του για να πάρει άδεια να εξάγει δαίμονες. Το 1999, ελάττωσαν το ρόλο του Σατανά σαν μια ζώντα οντότητα στη διάρκεια εξορκισμών. Η εκκλησία θεωρεί τώρα ότι η δαιμονική κατάληψη προκαλείται βασικά από μια δύναμη "που καραδοκεί μέσα σε όλους τους ανθρώπους" και όχι από ζώντα οντότητα που επιτίθεται απ' έξω."11"
Μέσα απ' την αύξηση της πίστης του κοινού στα επαγγέλματα σχετικά με διανοητικές ασθένειες, οι εξορκισμοί έγιναν αρκετά σπάνιοι. Ακόμα συνεχίζονται σε κάποιο επίπεδο, επειδή οι απροσδόκητοι θάνατοι στη διάρκεια ερασιτεχνικών Χριστιανικών εξορκισμών τόσο απ' τους Προτεστάντες όσο και απ' τους Ρωμαιοκαθολικούς αναφέρονται με ρυθμό περίπου ενός κάθε χρόνο στη Βόρεια Αμερική.
Η πίστη στην ύπαρξη του Σατανά σαν ζωντανό ον παραμένει ενεργή στη Ρωμαιοκαθολική εκκλησία. "Αν και ο Σατανάς παραμένει ο πλάνος, η πίστη και η προσευχή θα μας απελευθέρωναν απ' το κακό και μέσα από μία σταθερή επαγρύπνηση και αγαθοεργία και αναζήτηση της δικαιοσύνης και της ατομικής αγιότητας, μπορεί κάποιος να νικήσει τον διάβολο."9"
Ο Σατανάς θεωρείται επίσης σαν ο Πάνκακος διάβολος απ' τους Φονταμενταλιστές και άλλους Ευαγγελικούς Χριστιανούς. Πολλοί απ' τους τελευταίους βλέπουν τον πιστό Χριστιανό ως μόνιμα εμπλεκόμενο σε "Πνευματική Διαμάχη", αντιμετωπίζοντας συνεχείς επιθέσεις απ' τον Σατανά και τους δαίμονές του, ο οποίος επιδιώκει να κυριαρχήσει, να επηρεάσει, να βάλει σε πειρασμό και να ελέγξει.
Δύο κοινωνικά καταστροφικές κινήσεις συνδεδεμένες με την πίστη στο Σατανισμό έγιναν ευρέως πιστευτές στη δεκαετία του 1980:
- Κατηγορίες για Σατανική Τελετουργική Κακοποίηση: (SRA) Περιλαμβάνει μια επιστροφή στις πεποιθήσεις του Μεσαίωνα: η πίστη ότι οι Σατανιστές ήταν μυστικά οργανωμένοι σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Απήγαγαν ή αποκτούσαν αλλιώς δεκάδες χιλιάδες νήπια και παιδιά κάθε χρόνο στη Βόρεια Αμερική, για ανθρωποθυσίες. Το αρχικό έναυσμα αυτού του αστικού πανικού ήταν η έκδοση ενός βιβλίου, "Η Michelle θυμάται", το οποίο ισχυρίζονταν ότι είναι ένα ντοκουμέντο για την κακοποίηση ενός νεαρού κοριτσιού στα χέρια Σατανιστών. Έκτοτε το βιβλίο ερευνήθηκε από τρεις ομάδες και βρέθηκε ότι αποτελεί απάτη.
Όμως ακολούθησαν παρόμοια βιβλία και αναπτύχθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία για SRA στη δεκαετία του 1980, φτάνοντας σε αιχμή στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ενώ τώρα είναι σε πτώση. Η πλήρης έλλειψη αυστηρών στοιχείων εγκληματικής δραστηριότητας οδήγησε σε προβλήματα αξιοπιστίας. Υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι δεν υπάρχει SRA ή ότι υπάρχει σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο. Η κύρια κινητήρια δύναμη πίσω απ' τον πανικό για SRA, ήταν η πίστη στην ακρίβεια ανακλημένων αναμνήσεων, οι οποίες από τότε υποχώρησαν.
- Κατηγορίες για Τελετουργική Κακοποίηση σε Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας: Περιλαμβάνει την πίστη ότι παιδιά σε κάποια κέντρα ημερήσιας φροντίδας κακοποιήθηκαν σεξουαλικά· μερικά στη διάρκεια κάποιας τελετής. Υπήρχε μια παράλληλη πεποίθηση ότι απαγάγονταν παιδιά από ενήλικες και κακοποιούνταν σε σπίτια. Η πρώτη υπόθεση ήταν στο Bakersfield της Καλιφόρνια· η δεύτερη στο Manhattan Beach της Καλιφόρνια (McMartin Preschool). Ντουζίνες τέτοιων υποθέσεων προέκυψαν σ' όλη τη Βόρεια Αμερική. Η κινητήρια δύναμη πίσω απ' τις υποθέσεις αυτές φαίνεται να είναι η τυχαία εμφύτευση ψευδών αναμνήσεων από αστυνομικούς, κοινωνικούς λειτουργούς και παιδοψυχολόγους. Δεν κατανοήθηκε εκείνη τη στιγμή πόσο εύκολο είναι για έναν ερευνητή να φυτεύσει μνήμες σε μικρά παιδιά, απλά κάνοντας επανελλημένες και/ή άμεσες ερωτήσεις. Εκατοντάδες αθώοι ενήλικες ενοχοποιήθηκαν για εγκλήματα που πιθανόν δεν συνέβησαν ποτέ και καταδικάστηκαν σε μεγάλες ποινές φυλάκισης. Πολλές από αυτές τις υποθέσεις έχουν από τότε αναθεωρηθεί και ανατραπεί.
Υπάρχουν θρησκευόμενοι Σατανιστές. Αλλά γενικά δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη του Χριστιανικού διαβόλου, ούτε τον λατρεύουν. Περισσότερο αναγνωρίζουν τον Σατανά σαν μια προ-χριστιανική παγανιστική δύναμη και έχουν ένα κώδικα συμπεριφοράς που προωθεί "απόλαυση … ζωική ύπαρξη … αναπόδεικτη σοφία … καλοσύνη σε αυτούς που την αξίζουν … εκδίκηση … υπευθυνότητα προς τους υπεύθυνους … φυσική, διανοητική και συναισθηματική ικανοποίηση"10. Και δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία ότι ενήλικες θρησκευόμενοι Σατανιστές εμπλέκονται με σοβαρή εγκληματική δράση. Κάποιοι έφηβοι και νέοι "τσαρλατάνοι" στο Σατανισμό εμπλέκονται σε γκράφιτι και μικρούς βανδαλισμούς, αλλά έχουν ελάχιστη ή καθόλου σχέση με τους θρησκευόμενους Σατανιστές.
Οι Wiccans και άλλοι Νεοπαγανιστές συγχέονται συχνά με λάτρεις του διαβόλου. Συνολικά αριθμούν γύρω στις 250.000 στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ακολουθούν μια θρησκεία που βασίζεται στη φύση, χωρίς διαφορά απ' την Ντόπια Αμερικανική πνευματικότητα. Οι Νεοπαγανιστές λατρεύουν ένα Θεό και μια Θεά, αλλά δεν αναγνωρίζουν την ύπαρξη μιας πάνκακης θεότητας όπως του Χριστιανικού διαβόλου.
Μεγάλο μέρος της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας γεννιέται απ' την πεποίθηση - κλειδί κάποιων Φονταμεταλιστών και άλλων Ευαγγελικών δογμάτων - ότι οι θεοί και οι θεές των μη Χριστιανικών θρησκειών είναι στην πραγματικότητα δαιμονικές οντότητες. Είναι δύσκολο για έναν πιστό να δεχθεί τη νομιμότητα του Βουδισμού, του Ινδουισμού, του Νεοπαγανισμού και εκατοντάδων άλλων θρησκειών, αν αυτός/-ή πιστεύει ότι η θεότητες αυτών των θρησκειών είναι δαίμονες που ελέγχονται απ' τον Σατανά. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα, αν ο πιστός έχει την αισθανθεί στη ζωή του αυτό που πιστεύουν ότι είναι καταπίεση από τον Σατανά.
Επίσης, συμβαίνουν παρανοήσεις όταν η κοινωνία της Βόρειας Αμερικής έχει δύο διαφορετικούς ορισμούς του Σατανισμού:
- Τον συνήθη συντηρητικό Χριστιανικό ορισμό: κάθε μη-Ιουδαιο-Χριστιανική θρησκεία, απ' τον Βουδισμό και τον Ινδουισμό μέχρι τον Ζωροαστρισμό. Υπάρχουν περίπου 3 δισεκατομμύρια Σατανιστές στον κόσμο.
- Τον συμβατικό ορισμό: μια ειδική θρησκεία που λατρεύει τον Χριστιανικό διάβολο, τον Σατανά. Υπάρχουν μερικές δεκάδες χιλιάδες Σατανιστών στον κόσμο.
Παραπομπές:
1. G. Messandι, "The History of the Devil", Newleaf, London, England, (1996)
2. A.S. Mercatante, "Good and Evil in Myth & Legend," Barnes & Noble, New York, NY, (1978)
3. Saint Clement, "Exorcism to the Greeks," quoted in G. Messandι, op. cit. (Page 262)
4. B.G. Walker, "The Woman's Encyclopedia of Myths and Secrets," Harper & Row, San Francisco, CA, (1983), Page 765 to 766.
5. Charles Panati, "Sacred Origins of Profound Things," Penguin, New York NY (1996), Page 374
6. S.B. Ferguson et al, "New Dictionary of Theology," InterVaristy Press, Downers Grove, IL, (1988), Page 196 to 198.
7. B.G. Walker, op. cit., Page 895 to 896
8. G. Messandι, op. cit., Page 279
9. R.C. Broderick, Ed., "The Catholic Encyclopedia", Thomas Nelson, Nashville, TN, (1987), Page 542.
10. A.S. LaVey, "The Satanic Bible," Avon, New York, NY, (1969), Page 25. This book outlines the beliefs of the Church of Satan, which is probably the largest Satanic group in North America.
11. Richard Owen, "Satan gets a facelift," The Australian, 1999-JAN-26 at:
http://www.theaustralian.com.au/world/4214671.htm
