Ο Μύθος του Ορφανού 'Ηρωα

[Rose]

http://greek-theatre.blogspot.com/2007/02/blog-post_14.html

Ο Ορφανός του Ζάο
 
του Ζι Ζουν Ζιανγκ

Το κινέζικο θέατρο είναι μια Τέχνη τόσο στενά δεμένη με τη φιλοσοφία της Κίνας, που πέρα από το φυσικό και εύλογο ενδιαφέρον που μας γεννά μια πρώτη επαφή μαζί της, ουδέποτε θα καταφέρει να αφομοιωθεί ή και να εισχωρήσει ακόμα, σε οποιοδήποτε άλλο πολιτισμό πέρα από αυτούς της ανατολής. Η πολύ αυστηρή πειθαρχεία των μορφών και της εκτέλεσης μαζί με το ιερό τελετουργικό των καλά μελετημένων συμβολικών κινήσεων απαιτούν όχι μόνο γνώση και αφοσίωση στα επί σκηνής τεκταινόμενα αλλά και εξαιρετική υπομονή. Ακόμα κι ο πιο καλόβολος θεατής κάποια στιγμή θα νιώσει την υπομονή του να εξαντλείται, αφού συνειδητοποιεί ότι η πλοκή είναι σχηματική και απλά και μόνο μια αφορμή για αυτή την (εντυπωσιακή αναμφίβολα) επίδειξη δεξιοτήτων και άσκησης των Κινέζων υποκριτών.

Γι’ αυτό και όταν μιλάμε για παράσταση έργων της Κινέζικης ή Ιαπωνικής δραματουργίας σε άλλες χώρες, σπανιότατα μιλάμε για μια παράσταση ανεβασμένη κατά τη νομοτέλεια της αυθεντικής προσέγγισης. Τις πιο πολλές φορές έχουμε να κάνουμε με μια διασκευή η οποία δανείζεται στοιχεία του θεατρικού τελετουργικού της Ανατολής, τα πιο φολκλόρ συνήθως (που είναι και τα πιο εντυπωσιακά) και μας τα παρουσιάζει με έναν τρόπο πιο στα καθ’ ημάς, (όσο φυσικά επιτρέπει ή ίδια η συνθήκη του κλίματος). Και φυσικά η φόρμα σπάει και τα αλλόκοτα σκηνικά πλάσματα γίνονται πιο ανθρώπινα με μια (έστω και κατ’ επίφαση) ψυχολογία. Οι διακυμάνσεις του χαρακτήρα και οι αντιδράσεις στους εξωγενείς παράγοντες δεν υπονοούνται πια, αλλά αχνοφαίνονται (ενίοτε επιφανειακά). Και τότε φυσικά φαίνεται ακόμα περισσότερο η αδυναμία του μύθου να κρατήσει το ενδιαφέρον ενός κοινού που έχει μάθει να εκστασιάζεται με ψυχολογικά αδιέξοδα και αλλεπάλληλες ανατροπές στην πλοκή. Όχι ότι δεν υπάρχουν και στο κινέζικο θέατρο, αλλά όπως είπαμε εκεί λειτουργούν πολύ περισσότερο ως αφετηρία σκηνικής κίνησης παρά θεατρικής συγκίνησης.

Στην περίπτωση του Ορφανού του Ζάο έχουμε μια ευτυχή συγκυρία. Ο ίδιος ο μύθος μας είναι σε ένα μεγάλο βαθμό οικείος. Κι όταν λέω «μας» εννοώ, ολόκληρης της δυτικής κουλτούρας. Το παιδί που εν αγνοία του είναι δεμένο με μια μοίρα προγεγραμμένη της ύπαρξης του και καλείται να σταθεί αντιμέτωπο με εχθρούς του παρελθόντος είναι κοινός τόπος από την εποχή του Ομήρου ακόμα. Θυμηθείτε πως όλες οι τραγωδίες ξεκινούν από τη σκοτεινή μοίρα που βαραίνει τους ήρωες για παραπτώματα που σπανίως διέπραξαν οι ίδιοι. Από αυτή την άποψη βρισκόμαστε ουσιαστικά αντιμέτωποι με το υλικό μια ελληνικής τραγωδίας ή ενός σεξπιρικού δράματος: Τιμή, εκδίκηση, μοίρα, νόμος του αίματος, δικαιοσύνη˙ σχήμα - όχημα κάθε πολιτισμού ανατολικού και μη. Αυτός άλλωστε είναι κι ο λόγος που στις απαρχές τις νεότερης φιλοσοφικά Ευρώπης ο Βολταίρος διασκεύασε τον Ορφανό, ως ένα έργο φωτεινό οδηγό της αγνότητας ενάντια στη διαφθορά και το σκοταδισμό κάθε ηγεσίας. Το έργο λοιπόν αποκτά και μια δεύτερη υπόσταση κοινωνικόφιλοσοφική, περνώντας σε ένα νέο επίπεδο δυτικής διάθεσης.

Εκ προοιμίου λοιπόν ο Θωμάς Μοσχόπουλος στο Αμόρε είχε ένα ατού: Δε χρειαζόταν να μας συμφιλιώσει με καμία ιδέα πριν μας παρουσιάσει την παράσταση. Δε χρειάστηκε καν να προμηθεύσει ένα «εγχειρίδιον ανατολικού θεάτρου» για τους αδαείς. Θα μπορούσε κάλλιστα να προχωρήσει σε μια Κατά Χουβαρδά μεταφορά της δράσης σε οποιαδήποτε εποχή και τόπο θα σήκωνε εκδίκηση για λόγους τιμής (δηλαδή... παντου και πάντοτε). Κι όμως προτίμησε να παίξει (διόλου τυχαίο το ρήμα) με κανόνες και αναφορές όχι του κινέζικου θεάτρου, αλλά της κινέζικης κουλτούρας. Μίνιμαλ αισθητική, έντονα χρώματα στα σκηνικά και τα κοστούμια και γενικότερα μια λάιφσταιλίστικη εκδοχή Κίνας περιοδικού διακόσμησης. Φυσικά δεν έμεινε μόνο εκεί. Αυτή ήταν αποκλειστικά και μόνο η αφετηρία του. Δίδαξε τους ηθοποιούς του με βάσεις της κινέζικής κινησιολογίας αποφεύγοντας να μείνει προσκολλημένος στο σχήμα. Για έναν μη μυημένο στο συγκεκριμένο είδος θεάτρου ουσιαστικά διύλισε το εντυπωσιακό της φόρμας, πετώντας το περιττό της λεπτομέρειας. Οι ηθοποιοί κινήθηκαν έξυπνα ανάμεσα στον τύπο και το χαρακτήρα με (μικρές) αποχρώσεις συναισθηματικής συγκίνησης. Ξεχωρίζει ο Χρήστος Λούλης στο ρόλο του σκληρού Του-Αν-Κου, εντυπωσιάζοντας με το πόσο άνετος νιώθει σε ένα πλαίσιο που μπορούσε να προκαλέσει (πρωτίστως στον ίδιο) αμηχανία. Πολύ καλός ο Θάνος Τοκάκης που παίζει τον «Ορφανό» με τη φόρα νεανικής ορμής. Επίσης καλή κι η Άννα Καλαιτζίδου στο ρόλο της πριγκίπισσας. Ο Χατζόπουλος κι ο Μπερικόπουλος εξαιρετικοί όπως πάντα σε γνωστούς λίγο πολύ τύπους τους.

[Rose]

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%AC%CF%83%CE%BF%CE%BD%CE%B1%CF%82

Ιάσονας

Στην ελληνική μυθολογία ο Ιάσονας (Ιάσων) ήταν ο ήρωας που ηγήθηκε της Αργοναυτικής Εκστρατείας.

Ο Ιάσονας ήταν γιος του Αίσονα και της Πολυμήδης, της θείας του Οδυσσέα. Πάντως ως μητέρα του αναφέρεται και η Αλκιμήδη και, σύμφωνα με τους θεσσαλικούς μύθους, η Ροιώ. Ο Ιάσονας ήταν απόγονος του θεού Αιόλου. Ο Αίσονας, νόμιμος βασιλιάς της Ιωλκού, εκδιώχθηκε από τον ετεροθαλή αδελφό του, τον Πελία, ενώ άλλη εκδοχή λέει ότι ο Αίσονας εμπιστεύθηκε στον Πελία την εξουσία ώσπου να ενηλικιωθεί ο Ιάσων. Ο μικρός Ιάσονας ανατράφηκε στο Πήλιο από τον Κένταυρο Χείρωνα, που του δίδαξε και την Ιατρική.

Μόλις ενηλικιώθηκε, ο Ιάσονας πήρε τον δρόμο για την Ιωλκό. Στον δρόμο, καθώς επεχείρησε να περάσει ένα ποτάμι, έχασε το ένα του σανδάλι, οπότε εμφανίσθηκε στη γενέτειρά του «μονοσάνδαλος». Φορούσε το τομάρι ενός πάνθηρα και κρατούσε από μία λόγχη στο κάθε του χέρι. Φθάνοντας στο κέντρο της Ιωλκού τον είδε ο Πελίας, που εκείνη τη στιγμή τελούσε μία θυσία. Ο Πελίας τότε τρομοκρατήθηκε, επειδή ένας χρησμός του είχε πει να «φυλαχθεί από τον μονοσάνδαλο». Ο Ιάσονας έμεινε 5 ημέρες στο σπίτι του πατέρα του και στη συνέχεια πήγε στον Πελία και του ζήτησε την εξουσία. Μόλις ο Πελίας συνήλθε από τον φόβο του, ρώτησε τον Ιάσονα ποια τιμωρία θα επέβαλλε σε ένα σφετεριστή του θρόνου, οπότε ο Ιασόνας του αποκρίθηκε ότι θα τον έστελνε να φέρει το «Χρυσόμαλλο Δέρας», την προβιά δηλαδή του φτερωτού κριαριού που είχε φυγαδεύσει τον Φρίξο και την Έλλη. Τότε ο Πελίας διέταξε τον Ιάσονα να εκτελέσει αυτή την αποστολή, άλλη παράδοση όμως αναφέρει ότι ο Ιάσονας πήρε μόνος του την απόφαση να πάει να φέρει το Δέρας: κατά τους ποιητές, η θεά Ήρα του ενέβαλε αυτή την ιδέα, με απώτερο στόχο να τιμωρήσει τον Πελία επειδή δεν την τιμούσε όπως εκείνη θα ήθελε.

Στην Αργοναυτική Εκστρατεία

Μόλις πάρθηκε η απόφαση, ο Ιάσονας βρήκε τον Άργο, τον γιο του Φρίξου, και ζήτησε τη βοήθειά του. Ο Άργος τότε, μετά από συμβουλή της θεάς Αθηνάς, ναυπήγησε την «Αργώ». Μετά ο Ιασόνας έβαλε κήρυκα να γυρίσει όλη την Ελλάδα και αναγγείλει την επικείμενη εκστρατεία για να έρθει να συμμετάσχει όποιος θα ήθελε. Αυτή η εκστρατεία έγινε γνωστή, από το όνομα του πλοίου, ως «Αργοναυτική», και οι ήρωες που συμμετείχαν ως «Αργοναύτες», λήμματα στα οποία και παραπέμπουμε.

Αφού πέρασαν από τη Λήμνο, τη Σαμοθράκη, την Κύζικο (όπου από τραγική παρεξήγηση ο Ιάσων σκότωσε τον ομώνυμο βασιλιά), τη Μυσία, τις χώρες των Βεβρύκων και των Μαριανδυνών, και αφού απάλλαξαν τον Φινέα από τις Άρπυιες, οι Αργοναύτες έφθασαν στην Κολχίδα. Εκεί ο Ιάσονας παρουσιάσθηκε μπροστά στον βασιλέα Αιήτη, στον οποίο ο Φρίξος είχε δωρήσει το Χρυσόμαλλο Δέρας, και του εξήγησε τον σκοπό της αποστολής του. Ο Αιήτης, που είχε αφιερώσει το Δέρας στον θεό Άρη, είπε ότι δεν είχε αντίρρηση, αρκεί ο Ιάσωνας να έζευε δύο ταύρους με χάλκινα πόδια που έβγαζαν φλόγες από τα ρουθούνια τους (οι δύο αυτοί ταύροι, δώρο του Ηφαίστου στον Αιήτη, δεν είχαν ζευτεί ποτέ πριν), να οργώσει με αυτούς ένα χωράφι και να το σπείρει με τα δόντια ενός δράκου.

Ο Ιάσονας άρχισε να σχεδιάζει το πώς θα επιτελέσει αυτούς τους άθλους, όταν μπήκε στη ζωή του η Μήδεια, η μάγισσα κόρη του Αιήτη. Η Μήδεια ερωτεύθηκε τον Ιάσονα μόλις τον είδε, και γνωρίζοντας το πρόβλημα θέλησε να τον βοηθήσει. Του ζήτησε όμως να της υποσχεθεί ότι θα την έπαιρνε μαζί του στην Ελλάδα και θα την παντρευόταν. Ο Ιάσων της το υποσχέθηκε και η Μήδεια του έδωσε ένα υγρό, με το οποίο άλειψε το σώμα του αλλά και την ασπίδα του. Από τη στιγμή εκείνη δεν μπορούσε να τον βλάψει ούτε όπλο, ούτε η φωτιά. Μόνο που η ισχύς του μαγικού υγρού έπαυε μετά από 24 ώρες. Η Μήδεια αποκάλυψε επίσης στον Ιάσονα ότι, καθώς θα έσπερνε τα δόντια του δράκου, θα φύτρωναν αυθωρεί οπλισμένοι πολεμιστές, που θα επεδίωκαν να τον σκοτώσουν. Ο Ιάσονας μπόρεσε έτσι να ζέψει τους ταύρους χωρίς να καεί από τις φλόγες τους, και έριξε μια πέτρα ανάμεσα στους πολεμιστές που «έσπειρε», όπως τον είχε επίσης συμβουλέψει η Μήδεια, οπότε αυτοί νόμισαν ότι κάποιος από τους ίδιους την έριξε και αλληλοσκοτώθηκαν μεταξύ τους.

Αφού ο Ιάσονας επετέλεσε τους δύο αυτούς άθλους, ο Αιήτης αθέτησε την υπόσχεσή του. Προσπάθησε μάλιστα να κάψει το πλοίο και να εξοντώσει τους Αργοναύτες. Δεν απέμενε παρά να κατορθώσει να πάρει ο Ιάσονας το Δέρας μόνος του. Αλλά το φύλαγε ένας δράκος που δεν κοιμόταν ποτέ. Και πάλι έδρασε η Μήδεια και με τα μάγια της αποκοίμισε το τέρας, οπότε ο Ιάσονας πλησίασε, ξεκρέμασε το Χρυσόμαλλο Δέρας από το δέντρο όπου ήταν κρεμασμένο και το πήρε μαζί του. Ο Αιήτης ήταν τόσο σίγουρος για τον δράκοντα αυτό, ώστε δεν έδειξε την απαιτούμενη προσοχή. Οι Αργοναύτες λοιπόν κατάφεραν να αποπλεύσουν μαζί με το Δέρας, τη Μήδεια, αλλά και τον αδελφό της Μήδειας, τον Άψυρτο. Ο Αιήτης του κατεδίωξε με ένα πλοίο, αλλά η Μήδεια έσφαξε τον Άψυρτο, τον κομμάτιασε και πετούσε ένα-ένα τα κομμάτια στη θάλασσα, οπότε ο Αιήτης έχασε πολύ χρόνο για να περισυλλέξει τα κομμάτια του γιου του και οι Αργοναύτες διέφυγαν.

Μετά από πρόσθετες περιπέτειες (καθώς ο Δίας ήταν οργισμένος για το έγκλημα και τους έστελνε πλέον συνεχώς τρικυμίες), και αφού αντιμετώπισαν τον Τάλω στην Κρήτη, κινδύνευσαν στο Κρητικό Πέλαγος. Ο Ιάσονας ικέτευσε τον Απόλλωνα να τους δείξει τον δρόμο. Πραγματικά, ο θεός του φωτός επάκουσε τη δέηση του ήρωα και τους έστειλε μια φωτεινή δέσμη η οποία τους οδήγησε σε μία από τις Σποράδες, από όπου στη συνέχεια βρήκαν τον δρόμο τους για την Ιωλκό.