« Απάντηση #4 στις: Ιουνίου 05, 2012, 01:22:11 »
http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p334.html
Φυτικά Φάρμακα
Κατηγορία
Φαρμακευτική, Βοτανολογία
Γενική εισαγωγή
Από πολύ νωρίς εντοπίστηκαν οι φαρμακευτικές ιδιότητες ορισμένων φυτών τα οποία και χρησιμοποιήθηκαν για πόνους, επούλωση τραυμάτων και θεραπεία διαφόρων ασθενειών. Μέσω της παρατήρησης, αλλά και της καθημερινής πρακτικής οι αρχαίοι συγκέντρωσαν ένα πλήθος πληροφοριών σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες των φυτών. Όσον αφορά μάλιστα τη Βοτανολογία, ο Αριστοτέλης ήταν αυτός που έθεσε τις βάσεις αυτής της επιστήμης. Ο Θεόφραστος, μαθητής του Αριστοτέλη, συνέγραψε μάλιστα πολλές πραγματείες με σημαντικότερη την «Περί φυτών Ιστορίας», βασικό εγχειρίδιο της αρχαίας Βοτανικής.
Ένας άλλος σπουδαίος βοτανολόγος, φαρμακολόγος και φαρμακοποιός ήταν ο Διοσκουρίδης από την Ανάζαρβο στον 1ο αιώνα μ.Χ. Ως στρατιωτικός γιατρός μετακινούνταν συχνά, σπουδάζοντας επί τόπου τα διάφορα φαρμακευτικά φυτά. Στο έργο του μάλιστα «Περί ύλης ιατρικής» πραγματεύεται μεγάλο αριθμό φαρμακευτικών φυτών.
Τα βασικότερα φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά της αρχαιότητας ήταν τα εξής:
Περιγραφή- Τεχνικές κατασκευής
Αμάρακος ο Δικταμνός
Ο Αμάρακος ο Δικταμνός ή αλλιώς το δίκταμο, είναι φυτό της οικογένειας των Χειλανθών. Στον ελλαδικό χώρο υπάρχουν πέντε αυτοφυή είδη, με σημαντικότερο τον Αμάρακο τον δίκταμνο ο οποίος συναντάται σε ορισμένα βουνά της Κρήτης. Το φυτό αυτό ονομαζόταν και Αρτεμίδιον, από τη θεά Άρτεμη. Στην αρχαιότητα ο δίκταμος θεωρούνταν σημαντικό φαρμακευτικό φυτό, για διάφορες αρρώστιες αλλά και επουλωτικό των τραυμάτων, γεγονός που αναφέρουν πολλοί αρχαίοι συγγραφείς. Οι αδενώδεις τρίχες του φυτού είναι ιδιαίτερα πλούσιες σε αιθέρια έλαια. Το δικταμέλαιο μάλιστα με αντισηπτικές, ανθελμινθικές και άλλες αντισπασμωδικές, τονωτικές και διεγερτικές δράσεις αναφέρεται από το Θεόφραστο και το Διοσκουρίδη.
Ασφόδελος ο Θερινός
Ο ασφόδελος, το σαφόδηλος ή σφεντουλιά είναι ένα σύνηθες ελληνικό φυτό, που φυτρώνει σε ξηρά και άγονα μέρη. Ο ασφόδελος είχε πλούσιο ριζικό σύστημα με πολλούς, κυλινδρικούς, κοντόχοντρους κόνδυλους, που περιείχαν άμυλο. Το φυτό με φύλλα στενόμακρα και άνθη που φύονται από ένα στέλεχος, για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες αναφέρεται από το Διοσκουρίδη, για χρήσεις του σε σχέση με την ούρηση, την έμμηνο ρύση, τους πόνους, το βήχα, τα σπασίματα κ.α.
Δάφνη η Ευγενής
Η Δάφνη η ευγενής είναι δέντρο αειθαλές, δίοικο, με μέτριες διαστάσεις, ζωηρούς βλαστούς, και βαθυπράσσινα σχεδόν λογχοειδή φύλλα. Η δάφνη είναι γνωστή από τα χρόνια του Ομήρου. Θεωρούνταν στην αρχαιότητα ιερό δέντρο, αφιερωμένο στον Απόλλωνα, σύμβολο του θριάμβου, της νίκης, της σοφίας και της ποίησης. Το δαφνέλαιο αποτελεί βασικό αντισηπτικό και απολυμαντικό έλαιο εξαιτίας της σινεόλης που περιέχει. Οι Διοσκουρίδης και Θεόφραστος αναφέρονται στη φαρμακευτική δράση του φυτού, στις θερμαντικές και μαλακτικές του ιδιότητες, ως φαρμακευτικό αφέψημα, ως καταπραϋντικό των πληγών, των φλεγμονών, αλλά και ως φάρμακο για το στομάχι και τον εμετό.
Ελελίσφακος ο φαρμακευτικός
Ο Ελελίσφακος ο φαρμακευτικός ή αλλιώς η αλιφασκιά ή φασκομηλιά, είναι πολυετής, αειθαλής θάμνος που φύεται σε ολόκληρη την Ελλάδα, σε ξηρά και φτωχά εδάφη. Η αλιφασκιά ήταν ιδιαίτερα γνωστή στην αρχαιότητα για το μαλακτικό, αποχρεμπτικό και αντιμικροβιακό αφέψημά της. Στις πινακίδες της Γραμμικής Β από το ανάκτορο της Κνωσού αναφέρεται το «σφακόεν έλαιον» το οποίο παράγονταν απ' την αλιφασκιά. Η αλιφασκιά συλλεγόταν το καλοκαίρι και ξηραίνονταν σε σκιερό μέρος, καλά αεριζόμενο.
Ελλέβορος ο Κυκλοφόρος
Πρόκειται για ένα ποώδες, πολυετές φυτό, αυτοφυές στην Ελλάδα. Φύεται σε σκιερά και υγρά μέρη συνήθως κάτω από θάμνους και ανθίζει χειμώνα και άνοιξη. Ο ελλέβορος ο κυκλοφόρος ήταν γνωστό φυτό στην αρχαιότητα για τις καταπραϋντικές, αλλά και διάφορες άλλες ιδιότητές του. Ο Θεόφραστος αναφέρεται στον ελλέβορο και τον κατατάσσει στα δηλητηριώδη φυτά, ενώ ο Ιπποκράτης τον αναφέρει ως φάρμακο εναντίον ποικίλλων ασθενειών και κυρίως κατά της μανίας. Μάλιστα σε μία επιστολή του Ιπποκράτη αναφέρονται αναλυτικά οι ενδείξεις και οι αντενδείξεις του ελλέβορου ως φαρμάκου, π.χ. για την κοιλιακή χώρα ή για τον εμετό. Το φυτό αναφέρεται επίσης από το Διοσκουρίδη, τον Κλαύδιο Γαληνό και το Μέγα Βασίλειο.
Θύμος ο Κεφαλωτός
Πρόκειται για το θυμάρι, ένα θάμνο που φυτρώνει στα βραχώδη και ξηρά μέρη, με 24 διαφορετικά είδη να ευδοκιμούν στην Ελλάδα. Πέρα από τη χρήση του στη μαγειρική ως αρωματικό, το μέλι που παράγεται από το θυμάρι θεωρείται από την αρχαιότητα ως σήμερα το καλύτερο είδος μελιού. Από το θυμάρι εξάγεται το θυμέλαιο το οποίο παρέχει μια ουσία τη θυμόλη η οποία είναι βαλσαμώδης, ανθελμινθική, βακτηριοστατική, ποικίλης χρήσεως. Ο Διοσκουρίδης το αναφέρει ως φάρμακο για την κοιλιά, για το άσθμα, την έμμηνο ρύση, τα οιδήματα, ως διουρητικό, ως διαλυτικό για τους θρόμβους του αίματος και άλλα. Ο Αθήναιος το αναφέρει ως καρύκευμα στη μαγειρική.
Κίστος ο Κρητικός
Ο Κίστος ο Κρητικός ή αλλιώς κισάρι ή μεταξόχορτο, είναι χαμηλός θάμνος που προτιμά τα ξηρά, πετρώδη μέρη, όντας μάλιστα ευρύτατα διαδεδομένος στην Ελλάδα. Η ρητινώδης ουσία που εκκρίνεται από τα φύλλα του Κίστου συλλέγονταν στην αρχαιότητα με επιμέλεια και από αυτήν παρασκευάζονταν το λάδανον ή αλάδανον το οποίο αποτελούσε κάποιο είδος πανάκειας, θεραπεύοντας ένα μεγάλο αριθμό παθήσεων. Ο Διοσκουρίδης αναφέρεται στην θερμαντική, μαλακτική, αλλά και αναστομωτική ιδιότητα του φυτού.
Η περισυλλογή της ρητινώδους ουσίας του κίστου γινόταν με τρεις τρόπους: α) η ρητίνη κολλούσε επάνω στις τρίχες του δέρματος των αιγών που έβοσκαν γύρω και από κει συλλέγονταν σε βώλους β) μέσω σκοινιών που σύρονταν επάνω στα φυλλώματα των θάμνων ή γ) μέσω μιας ξύλινης ράβδου στην οποία στερέωναν μαλλιά προβάτου ή λουριά από δέρμα ζώου και την οποία έσυραν επάνω από το θάμνο.
Κόνυζα η Βαρύοσμος
Πρόκειται για έναν πολυετή θάμνο, με αντισηπτικές αντιμικροβιακές, βακτηριοκτόνες, ανθιδρωτικές και αιμοστατικές ιδιότητες, που χρησιμοποιούνταν ως φαρμακευτικό φυτό από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης σημειώνουν τα διαφορετικά είδη της κόνυζας και μέσα στις ιδιότητές της μεταξύ άλλων αναφέρουν ότι σκοτώνει τους ψύλλους, ωφελεί στην επούλωση τραυμάτων, βοηθά στην εκβολή των εμβρύων, στον ίκτερο, στις παθήσεις της μήτρα, στις κεφαλαλγίες και άλλα.
Κρίθμον το Παράλιον
Το Κρίθμον το παράλιον, δηλαδή το κρίταμο, φύεται στην Ελλάδα και είναι ένα λείο, πολυετές φυτό μικρών διαστάσεων, το οποίο φύεται στους παραθαλάσσιους βράχους και τις πετρώδεις ακτές. Το κρίταμο αναφέρεται από το Διοσκουρίδη ως βότανο το οποίο ως αφέψημα βοηθά στην ούρηση και τον ίκτερο.
Κρόκος ο Ήμερος
Ο Κρόκος ο ήμερος είναι βολβόριζη πόα που χρησιμοποιούνταν σε μαγειρικά αλλά και άλλα σκευάσματα. Είναι άλλωστε γνωστή η παράσταση του κροκοσυλλέκτη από τη μινωική Κρήτη, καθώς οι Μινωίτες παρήγαγαν και εξήγαγαν τον κρόκο. Τα στίγματα του φυτού διαθέτουν χρωστικές, αρωματικές και φαρμακευτικές ουσίες και έτσι χρησιμοποιούνταν στη μαγειρική ως άρτυμα, στη φαρμακευτική για την παρασκευή λάβδανου και στη βαφική για το χρυσοκίτρινο χρώμα. Ο κρόκος αναφέρεται ως πεπτικός, μαλακτικός, ουρητικός, κατάλληλος για τη μήτρα και το δακτύλιο, τα αφροδίσια νοσήματα, τα αφτιά και αλλού.
Βιβλιογραφία
Βολανάκης Ι., «Φαρμακευτικά και Αρωματικά Φυτά στον Αρχαίο Ελληνικό Κόσμο», 343-362, στο Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία και Τεχνική από την προϊστορική μέχρι την ελληνιστική περίοδο με έμφαση στην προϊστορική εποχή, Πρακτικά Συνεδρίου, 2004.
Πηγές
Θεόφραστος, Περί Φυτών Ιστορίας, Βιβλία Ι-IX, έκδοση G. P. Goold, τ. Ι-ΙΙ, London 1999.
Διοσκουρίδης Πεδάνιος Αναζαρβεύς, Περί απλών φαρμάκων, Ι-ΙΙ, έκδοση Wellmann M., τ. ΙΙΙ, Hildesheim 1999.
« Τελευταία τροποποίηση: Ιουνίου 05, 2012, 01:24:35 από Rose »
Καταγράφηκε
