Με την παρούσα εργασία μου δεν φιλοδοξώ να παρουσιάσω μιαν ακόμα ιστορία του Ευρωπαϊκού Εσωτερισμού, καθότι θεωρώ ότι ήδη έχει ιστορηθεί επαρκώς και από αξιότερους από εμέ και δεν θα μπορούσα να προσθέσω κάτι καινούριο.
Θα τολμήσω όμως να αποδώσω μιαν άλλην οπτική, η οποία θα αποπειράται να παρακολουθεί την πορεία των εσωτερικών διδαχών των οποίων έχουμε σήμερα το προνόμιο να κοινωνούμε.
Η εσωτερική φιλοσοφία και επιστήμη, συνοδεύει ολάκερη την εξελικτική πορεία του ανθρώπου, με αποτέλεσμα οι ρίζες της να χάνονται στα πρώτα χρόνια της αφύπνισης του συνειδητού στον άνθρωπο. Επιστήμη απόκρυφη και αλληγορική, δηλούται μυστικά και αποκαλύπτεται μυστικιστικά, μεταδίδεται όμως καλυπτόμενη από τα πέπλα του μύθου και της απόκρυφης μυητικής παράδοσης.
Έτσι, την συναντάμε στις διδασκαλίες των Ιερών Λόγων του Ορφέα, στις αλληγορίες των ηρωικών Επών του Ομήρου και στις μυθολογίες που οι αρχαίοι μύστες διαφύλαξαν την αλήθεια.
Στη συνέχεια απαντάται στην πρωτόγνωρη και ανεκτίμητη φιλοσοφική σκέψη των προγόνων μας, από τους Ίωνες φυσικούς μέχρι τον Επίκουρο και από τους ιδεαλιστές μέχρι τον Πλάτωνα, με κορύφωση όμως στην διαλεκτική του Σταγειρίτη σοφού, του Αριστοτέλη.
Κι αν το «σώμα» του Εσωτερισμού ως θεσμός πλέον οργανομένων εσωτερικών σχολών, ζωογονείται στον ορθολογισμό του Αριστοτέλη και η ψυχή του εμπνέεται από τον Πυθαγόρα και τον Πλάτωνα, τελειώνεται όμως και πνευματοποιείται στην Σοφία του Εφέσιου σοφού, του «σκοτεινού» Ηράκλειτου.
Στην Ελληνιστική εποχή και στη συνέχεια στα Ρωμαϊκά χρόνια –τα οποία κυριολεκτικά είναι η δεύτερη περίοδος της Ελληνιστικής εποχής- η Αλεξάνδρεια απετέλεσε το θησαυροφυλάκιο της σοφίας των αρχαίων Ελλήνων, αλλά και την μήτρα όπου κυοφορούνταν οι καινούριες αντιλήψεις και θεωρήσεις, γνήσια βέβαια τέκνα των Ελλήνων διδασκάλων.
Η Ορφική κοσμογονία, μετουσιώθηκε στην κορωνίδα της εσωτερικής φιλοσοφίας, την Καμπαλα. Η Πυθαγόρεια και Πλατωνική φιλοσοφία, βρήκαν τους άξιους διαδόχους των στην νεοπλατωνική σχολή του Πλωτίνου και του Πρόκλου, ενώ παράλληλα ενέπνευσαν τους σοφούς του Ποιμάνδρη και του Κυμβαλίονα, καθιερώνοντας μια ιδιαίτερη κατηγορία νεοπλατωνικών κειμένων, τα Ερμητικά κείμενα, με εξέχουσα και ανεπανάληπτη παρακαταθήκη τον σμαραγδένιο πίνακα.
Τέλος, η Ιωνική σοφία, βρήκε μια καινούρια έκφραση στην ενασχόληση με τις ιδιότητες της ύλης και τις αλλαγές της, στην πρωτοποριακή προσέγγιση του Ζώσιμου του Πανωπολίτη, πατέρα της εσωτερικής διδαχής της πορείας του ατομικού μετασχηματισμού, πατέρα και πρωτεργάτη της τέχνης της Αλχημείας.
Οι πάμπολλες και πολύ αξιόλογες φιλοσοφικές σχολές που άπλωναν την Ελληνική σοφία και απελευθέρωναν τον άνθρωπο από την άγνοια, παρά την τεράστια προσφορά που επιτέλεσαν προς την ανθρωπότητα, υστερούσαν όμως όταν συγκρίνονταν με τα σεπτά μυητικά μυστήρια.
Ο Κικέρωνας έγραψε σχετικά: «Πιστεύω ότι μεταξύ των πολλών εξαίρετων και θείων πραγμάτων που η Ελλάδα χάρισε στην ανθρωπότητα, το κάλλιστο είναι τα Μυστήρια. Γιατί, μέσα από αυτά μεταμορφωθήκαμε και από έναν σκληρό και βάρβαρο τρόπο ζωής, περάσαμε σε μια κατάσταση ανθρωπισμού και πολιτισμού. Ακριβώς χάρη σε αυτά που ονομάζονται μυήσεις, μάθαμε στην πραγματικότητα τα βασικά πράγματα της ζωής και συλλάβαμε το νόημα, όχι μόνον να ζούμε με χαρά, αλλά επίσης και να πεθαίνουμε με καλύτερη ελπίδα».
Αυτήν την ανθηρή και γεμάτη υποσχέσεις για το μέλλον κατάσταση, αυτήν την οργιαστική πανδαισία εξωτερικών και εσωτερικών γνώσεων που προοιώνιζε μία λαμπρή εξελικτική πορεία για την ανθρωπότητα, ήρθε και ανέκοψε βάναυσα ο δογματικός φανατισμός του νεοεμφανισθέντος χριστιανισμού.
Οι ιεροφάντες των μυστηρίων δολοφονήθηκαν, σύμφωνα με την προτροπή – διαταγή της βίβλου, Έξοδος 22.20, «ο θυσιάζων εις θεούς, εκτός εις μόνον τον Κύριον, θέλει εξολοθρευτεί». Οι διδάσκαλοι της σοφίας καταδιώχθηκαν, σύμφωνα με τα κελεύσματα των πατέρων της εκκλησίας.
Οι σχολές με αυτοκρατορικά διατάγματα, σφραγίστηκαν, οι ολυμπιακοί αγώνες και κάθε Ελληνική εορτή απαγορεύτηκαν, επισείοντας την ποινή του θανάτου. Και τέλος, η διακήρυξη –τελεσίγραφο της παλαιάς διαθήκης προς όλους ανεξαιρέτως τους αλλόθρησκους ήταν απόλυτη και ισχύει φυσικά εις το διηνεκές, η διαταγή του θεού, όπως αναγράφεται στο Δευτερονόμιο 12:2-3, «θέλετε καταστρέψει πάντας τους τόπους, όπου τα έθνη, τα οποία θέλετε κυριεύσει, ελάτρευον τους θεούς αυτών, και επί τα όρη και επί τους λόφους, και υποκάτω παντός δέντρου δάσους. Και θέλετε κατεδαφίσει τους βωμούς αυτών και συντρίψει τας στήλας αυτών και κατακαύσει εν πυρί τα άλση αυτών και κατακόψει τα είδωλα των θεών αυτών και εξαλείψει τα ονόματα αυτών εκ του τόπου εκείνου», διακήρυξη που επέσυρε την πλέον απάνθρωπη βαρβαρότητα, ενάντια σε ανθρώπους, ενάντια σε έργα ανθρώπων, ενάντια στην ίδια την φύση…
Τα βιβλία των σοφών επικηρύχθηκαν και καταδικάζονταν στην πυρά, η γνώση δαιμονοποιήθηκε, εγκαινιάζοντας μιαν εποχή σκοταδισμού και άγνοιας, εγκαινιάζοντας τα απάνθρωπα χρόνια του θλιβερού μεσαίωνα. Έτσι, κάθε φωνή που δεν επαναλάμβανε τις γραφές, φιμώνονταν, κάθε δε υποψία διάδοσης επιστημονικής γνώσης, βαφτίζονταν αιρετική και αντιμετωπίζονταν με βασανισμούς και θανάτους.
Για πολλούς αιώνες η χριστιανική εκκλησία, επιδίδονταν στην καταπολέμηση των άλλων απόψεων, με την προσφιλή τους μέθοδο, της εξολόθρευσης του καθένα που έστω και κατ΄ υποψίαν αντιτίθετο στην αυθεντία της. Αρειανιστές, Νεστοριανοί, Μαρκιανιστές, Μανιχαίοι και μια πληθώρα χριστιανών που παρέκλιναν από το επίσημο επιβληθέν δόγμα, διώκονταν βάναυσα.
Τελευταίοι οι Γνωστικοί, που άντεξαν φανερά έως τον 7ο αιώνα, αλλά ως Καθαροί στην Δύση και Βογόμιλοι στην Ανατολή, έως τα μέσα του 13ου αιώνα, οπότε εξολοθρεύθηκαν μαζικά κατά δεκάδες χιλιάδες στην Δύση του Πάπα και κατά μία και πλέον εκατοντάδα χιλιάδες στην Ανατολή του Βυζαντίου.
Στα σκοτεινά αυτά χρόνια της εξαθλίωσης, όπου ο ορθός λόγος διώκετο απηνώς, λίγοι και με κίνδυνο της ζωής των, διατηρούσαν άσβεστη την φλόγα που παρέλαβαν από τον βωμό των μυστηρίων. Δυστυχώς δεν ήταν λίγοι, που διαφύλαξαν την φλόγα με τίμημα την ίδια τους την ζωή και σε αυτούς τους ήρωες της γνώσης, του αληθούς λόγου, οφείλουμε την αναγέννηση του πολιτισμού και της ανθρωπότητας.
Αυτοί οι τολμηροί μυημένοι, ήδη από τον 9ο αιώνα, συστήνουν και συνέρχονται σε κρυφές συνάξεις, προσπαθώντας να αναζωπυρώσουν την λαμπερή φλόγα της γνώσης, της εξέλιξης και της αλήθειας. Αναφέρεται μια Πυθαγόρεια αδελφότητα στην βόρεια Ιταλία ήδη από τα κατασκότεινα εκείνα χρόνια. Αυτοί οι μυστικοί θεματοφύλακες της Ελληνικής σοφίας, απετέλεσαν το πρότυπο για τις μετέπειτα μυστικές οργανώσεις και εταιρείες.
Αυτοί οι θεματοφύλακες, κατάφεραν και διέσωσαν πολύτιμους θησαυρούς της αρχαίας γραμματείας, αλλά παράλληλα ο κόσμος, είναι υποχρεωμένος στους Άραβες, που διέσωσαν τεράστιο πλούτο από την αρχαιοελληνική γραμματεία, αν και αναλογιζόμενοι τον όγκο που ο φονταμενταλισμός κατέστρεψε –διασώθηκε δυστυχώς μόλις το 3%- μας πλημμυρίζει οδύνη και δίκαιη αγανάκτηση…
Ο χρόνος όμως τρέχει και κλείνει την πρώτη χιλιετία, εγκαινιάζοντας την είσοδο στο δεύτερο μισό της εποχής των Ιχθύων, στην εποχή του πνεύματος, όπως διαδόθηκε εκείνον τον καιρό. Στα όρια της επαφής των Αράβων με την Ευρώπη, στην μισοκατειλημμένη Ισπανία, αναζωπυρώνεται η μισοσβησμένη γνώση της Καμπαλα και η φιλοσοφία της γρήγορα θα απασχολήσει τον κάθε σοβαρό εσωτεριστή.
Την ίδια εποχή, τα Ερμητικά θα φωλιάσουν πίσω από την πλάτη των χριστιανών διωκτών τους, στα ίδια τα άντρα του χριστιανισμού, στα μοναστήρια, τα οποία θα αποτελέσουν στην αρχή και τα κρυφά σπουδαστήρια των απόκρυφων επιστημών.
Ταυτόχρονα, η «τύρβη των φιλοσόφων», το σπουδαίο αυτό βιβλίο Αλχημείας, εγκαινιάζει την Αλχημική ενασχόληση με πλήθος συγγραφόμενων έργων και με σπουδαίους σοφούς που ενασχολούνται με την υψηλή αυτήν τέχνη.
Βέβαια η αντίδραση του σκοταδισμού καραδοκεί και ορμάει να κατασπαράξει κάθε διδάσκαλο που αφελώς θεωρεί ότι ήρθε ο καιρός η γνώση να μοιραστεί στον κόσμο και να ξυπνήσει η υπνώσουσα ανθρωπότητα.
Η ιερά εξέταση, ότι πιο απάνθρωπο και νοσηρό έχει σκεφτεί ποτέ ο ανθρώπινος παραλογισμός, ήταν το πιο βάναυσο μέτρο που χρησιμοποίησε ποτέ η εκκλησία για να στραγγαλίσει την γνώση. Και για μερικούς ακόμη αιώνες, δυστυχώς το κατάφερε….
Το αίμα όμως των πολεμιστών του φωτός, ενδυναμώνει και πολλαπλασιάζει τους ελεύθερα σκεπτόμενους, γιγαντώνει τους αναζητητές και ανατρέφει πολλαπλάσιους σοφούς. Ο Arnold de Villanueva, το 1243 ιδρύει την παλαιότερη γνωστή μυστική εταιρεία, την εταιρεία Physicorum.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1260, ο Guillaume de Lorraine, εκδίδει και κυκλοφορεί μυστικά το «Μυθιστόρημα του Ρόδου», βιβλίο καλυμμένα Ερμητικό και Αλχημικό, παράλληλα όμως καυστικά σατυρικό για τους εκκλησιαστικούς της εποχής εκείνης.
Λίγο μετά βέβαια κυκλοφορεί και το μεγαλειώδες βιβλίο του Δάντη, «Η θεία κωμωδία», το οποίο φυσικά η αγραμματοσύνη των ιεροεξεταστών το θεωρούσε χριστιανικό. Γράφει γιαυτό ο Λεβί: «Η θεία κωμωδία», είναι μια γνωστική εφαρμογή της διδασκαλίας της Καμπαλά στα χριστιανικά μυστήρια.
Ο παράδεισος αναπαρίσταται από μια σειρά κύκλων μοιρασμένων δια του σταυρού που φέρει στο μέσο το ρόδο με τα πέταλα ελαφρά ξεδιπλωμένα. Στα διάφορα άσματα του παραδείσου, σύμβολα όπως η μυστική κλίμακα, ο αυτοκρατορικός αετός, ο πελεκάνος, οι τρεις στήλες, αλλά και ολόκληρο το έργο του Δάντη παρουσιάζει χτυπητές ομοιότητες σε πάρα πολλά σημεία, με τα μέχρι σήμερα τυπικά του τεκτονισμού.
Ήδη οι παρενέργειες της επαφής της Ευρώπης με τους Άραβες που επανέφεραν την Ελληνική σοφία γίνονταν πλέον ορατές. Από την άλλη, οι σταυροφορίες ξαναέφεραν σε επαφή την Δύση και το Βυζάντιο, όπου είχε αρχίσει μυστικά η ενασχόληση με τις απαγορευμένες τέχνες, με αποτέλεσμα, εννέα σταυροφόροι της πρώτης σταυροφορίας, να μυηθούν στη μυστική γνώση που ο Μιχαήλ Ψελλός ήδη ενασχολούνταν, ωθούμενοι στη συνέχεια στην ίδρυση του τάγματος των Ναϊτών.
Η μετέπειτα επαφή των σταυροφόρων με τα Αραβικά εργαστήρια της γνώσης, συμπλήρωνε την εκπαίδευσή τους και γεννούσε τους σοφούς, οι οποίοι στα μυστικά δώματα των κρυφών συνάξεων, ψιθύριζαν χαμηλόφωνα στους μαθητές τους τα μεγάλα απόρρητα των μυστηρίων.
Η καθολική εκκλησία, ξαναανακάλυψε τον Αριστοτέλη και άθελά της έδωσε χώρο στην ανάπτυξη του ορθολογισμού. Κατά εκατοντάδες άρχισαν να μελετώνται και να μεταφράζονται τα κλασσικά κείμενα της αρχαιοελληνικής γραμματείας, μαζί με αυτά όμως, η Δύση έρχονταν σε επαφή και με τα απόκρυφα Ερμητικά κείμενα.
Ο Μέγας Αλβέρτος, εκτός από φωτισμένος διανοούμενος και θεολόγος, ήταν ο μεγαλύτερος αποκρυφιστής, ο πρώτος μεγάλος Μάγος στην αυγή της αναγέννησης της Ευρώπης. Εκτός από μεγάλος διδάσκαλος και μετέπειτα σημείο αναφοράς για κάθε σοφία, ουσιαστικά ήταν ο πρόδρομος της αποκατάστασης της λογικής, του ορθού λόγου.
Ο ορθός λόγος όμως, ουδέν όριον επιδέχεται στην αναζήτηση της αλήθειας.
Έτσι, μαζί με τις μεταφράσεις των κλασσικών συγγραμμάτων, μεταφράζονταν και Ερμητικά, Καβαλιστικά και Αλχημιστικά κείμενα, προσπαθώντας ουσιαστικά να αποτελέσουν την γέφυρα μεταξύ των αρχαίων μυητικών μυστηρίων, τα οποία βίαια ανέστειλε ο Κωνσταντίνος και ο Θεοδόσιος. Στην πράξη, γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης κάποιων μυητικών δρώμενων, δυστυχώς όμως η θράκα στους αρχαίους βωμούς είχε σβήσει και μόνον μία ατελής ανασκευή ήταν πλέον εφικτή, γεγονός βέβαια που αδυνατεί να επικαλεστεί διαδοχή των αρχαίων μυστηρίων.
Για την ανασκευή κάποιων μυητικών μυστηρίων, μεγαλύτερη βαρύτητα δίνεται σε σύγχρονα της εποχής εκείνης αλληγορικά κείμενα, όπως και σε παλαιότερα, αλλά κατά κύριο λόγο στην μεταστοιχείωση που υποδείκνυε η Αλχημεία και οι εσωτερικές ερμηνείες των υπαρχόντων δογμάτων, κατά κανόνα βέβαια του εσωτερικού μύθου του χριστιανισμού.
Ένα αλληγορικό μυθιστόρημα των Ρωμαϊκών χρόνων - 2ος αιώνας της κοινής χρονολόγησης – «οι μεταμορφώσεις» του Απουλήιου, ή «ο χρυσός όνος», όπως έγινε γνωστό, όπου ο ήρωας του βιβλίου Λούκιος, χρίζεται ιερέας της Ίσιδας στην Ελλάδα και μετά μεταβαίνει στην Ρώμη, έγινε το πλέον διαδεδομένο από τον 12ο αιώνα και μετά.
Ο συγγραφέας υποτίθεται αναπαριστά τις τελετουργίες και τα μυητικά μυστήρια της αρχαίας Αιγύπτου, με αποτέλεσμα να επηρεάσει δραστικά τόσο στην ανασκευή των μυστηρίων, όσο και στο να επικρατήσει η αντίληψη ότι γενέτειρα των εσωτερικών μυστηρίων ήταν η Αίγυπτος, αντίληψη που την συναντάμε στην πλειονότητα των μετέπειτα εσωτερικών ταγμάτων στην Ευρώπη, στα Τεκτονικά και ειδικά στον τύπο του Μέμφις – Μισραϊμ, όπως και σε πληθώρα Ροδοσταυρικών Ταγμάτων. Συμπλήρωμα και συνηγορία, απετέλεσε και ένα ακόμα μυθιστόρημα, ο «Σήθος» του Τερασόν που εκδόθηκε το 1731 και έγινε πασίγνωστο στους εσωτερικούς κύκλους, όπου ο ήρωας Σήθος, μεταβαίνει στην Μέμφιδα και μυείται σε κρυφούς χώρους στις πυραμίδες.
Το μυθιστόρημα του Τερασόν, εκτός του ότι επηρέασε τα εσωτερικά τάγματα της εποχής, έδωσε και το σενάριο για το εξέχον έργο του Μότσαρτ, τον «Μαγικό Αυλό». Η ιστορική και αρχαιολογική έρευνα, έχει πλέον ανατρέψει αυτήν την λανθασμένη αντίληψη, καθότι αποδείχθηκε ότι δεν υπήρχαν μυστικά μυητικά μυστήρια στην αρχαία Αίγυπτο, εφόσον όλες οι τελετουργίες ήταν θρησκευτικού χαρακτήρα και ανοιχτές για όλους.
Ο Απουλήιος στην ουσία περιέγραψε Ελληνικά και Ρωμαϊκά μυητικά, αποδίδοντάς τα στην Αίγυπτο, κάτι που δεν ήταν ασυνήθιστο για την εποχή εκείνη, εξαιτίας του γεγονότος ότι η Αίγυπτος είχε περιβληθεί με έναν μυστηριακό μανδύα που κάλυπτε την Μαγεία και μαγικές τελετουργίες. Στο μυθιστόρημα του Απουλήιου, γίνεται μνεία για την μεταμόρφωση του ήρωα σε Όνο και για να ξαναγίνει άνθρωπος, πρέπει να φάει ένα ρόδο, πράγμα που αποδεικνύεται εξαιρετικά δύσκολο και γιατί οι άνθρωποι δεν τον άφηναν να πλησιάσει τις τριανταφυλλιές, αλλά και γιατί τα αγκάθια τον εμπόδιζαν να πλησιάσει ένα ρόδο.
Το ρόδο, ως το αρχαιότερο σύμβολο που αναπαριστά την θηλυκή αρχή, απασχόλησε πολύ και συνεχίζει να απασχολεί τον κάθε εσωτεριστή. Συνδυασμένο με τον Σταυρό, σύμβολο του υλικού, έδωσε ένα από τα πιο διαδεδομένα και με βαθειά σημασία, εσωτερικό σύμβολο και χαρακτήρισε ένα ολάκερο εσωτερικό κίνημα. Τον Ροδοσταυρισμό.
Είδαμε παραπάνω ότι κυκλοφόρησε το 1260 «το μυθιστόρημα του Ρόδου», το οποίο όμως δεν ήταν το μοναδικό, γιατί με τον ίδιο τίτλο, γράφτηκε μυθιστόρημα και από τον Arnoldus Villanova, τον επονομαζόμενο Doctor Illuminatus, όπως και από τον Ortholanus και από τον Roger Bacon τον 13ο αιώνα, τον επονομαζόμενο Doctor Ad mirabilis.
Τελευταίος που συνέγραψε «Μυθιστόρημα του Ρόδου», ο Nicolas Flamel, διάσημος Παρισινός γιατρός και εσωτεριστής, από το 1330-1413, αφιερώνοντας μάλλιστα το «Μυστικό Ρόδο» στην Αφροδίτη, με το ίδιο πνεύμα που οι χριστιανοί αφιερώνουν το Ρόδο στην Μαρία.
Το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα της εποχής εκείνης, από τον 10ο έως τις αρχές του 14ου αιώνα, ήταν κατά πρώτον η πρωτοκαθεδρία που καταλαμβάνει πλέον ο ορθός λόγος, ο ορθολογισμός –με τον Θωμά τον Ακινάτη μάλλιστα ακόμα και η δυτική εκκλησία ασπάστηκε πλήρως την Αριστοτέλεια λογική- και δεύτερον, μέσα από την διάδοση των γνώσεων και μάλλιστα Ερμητικών, Αλχημιστικών και Καβαλιστικών, διακρίνουν οι σοφοί τις πλάνες των κυριολεκτικών ερμηνειών που επέβαλε η εκκλησία στους εσωτερικούς μύθους, με αποτέλεσμα να παρατηρείται, στην αρχή μια καλυμμένη σάτιρα για την εκκλησία και στη συνέχεια μια σχεδόν απροκάλυπτη αντιπαράθεση στο δόγμα, συνοδευόμενη από θέσεις και απόψεις που επανεισήγαν παλιές παραδοσιακές αντιλήψεις, κύρια της αρχαιοελληνικής παράδοσης.
Παράλληλα όμως με την καθιέρωση του ορθολογισμού, ως αντίδραση στην πρωτοκαθεδρία του νου, αναδεικνύεται ο μυστικισμός, με τους μεγάλους μυστικούς της Δύσης, τον Eckart και τον Tauler και με τους Μυστικούς και το κίνημα των Ησυχαστών στο Βυζάντιο.
Ήδη από τον Μάξιμο τον Ομολογητή (6ος – 7ος αιώνας) είχε τεθεί το θέμα των δύο δρόμων για την αναζήτηση της αλήθειας. Ο πρώτος δρόμος είναι μέσω του Λόγου ή του νου, μέσω της συλλογιστικής. Για να είναι αποτελεσματικός όμως, πρέπει να υπάρχει αντιστοιχία του αισθητού με το νοητό. Αυτό κατά τον Μάξιμο επιτυγχάνεται με την αλληγορία και τον συμβολισμό, άποψη που πασίδηλα φανερώνει τον νόμο των αντιστοιχιών των Ερμητικών, επικυρώνοντας το απόφθεγμα, όπως πάνω έτσι και κάτω.
Ο άλλος δρόμος αναζήτησης της αλήθειας για τον Μάξιμο και για όλους ανεξαιρέτως τους «Μυστικούς», είναι ο δρόμος της εσωτερικής ενόρασης, ο δρόμος της καρδιάς. Ο δρόμος της καρδιάς προϋποθέτει κατά πρώτον, αδιάλειπτη προσευχή. Εδώ, λέγει ο Συμεών ο νέος θεολόγος (10ος – 11ος ), χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Αν σηκώνεις τα χέρια σου στον ουρανό και τα μάτια σου και τον νουν σου και φαντάζεσαι με τον νουν σου θεία νοήματα και τα αγαθά του ουρανού, (μερικές φορές χύνεις δάκρυα και κλαις), να είσαι βέβαιος ότι βρίσκεσαι στο δρόμο της πλάνης. Δεν αποκτάς έτσι τις αρετές και την απάθεια. «Τέτοιοι βλέπουν φως με τα μάτια του κορμιού τους, και αγροικούν ευωδίας και ακούουν φωνάς με τα αυτιά τους κλπ.κλπ.. και σιγά σιγά δαιμονίζονται».
Δεύτερη προϋπόθεση είναι η καρδιά να στραγγαλίσει το νου και μόνον τότε εξασφαλίζει τη γνώση των αρχών και την ορθή εκτέλεση των θείων εντολών. Η ένωση με το Θεό, έλεγαν οι βυζαντινοί Μυστικοί, γίνεται όταν το πνεύμα επιτύχει να προσελκύσει το νου στο βάθος της καρδιάς, τον στραγγαλίσει, του απαγορέψει τη συνήθη κίνησή του προς τα εξωτερικά αντικείμενα και από την Βαβυλώνα τον επαναφέρει στη Σιών.
Τρίτη και βασικότερη προϋπόθεση που απαιτεί ο δρόμος της καρδιάς, είναι η αποκλειστική αφιέρωση, η αναχώρηση από τα εγκόσμια και ο αυστηρός ασκητισμός.