Διαβάζω τώρα το βιβλίο του Ρίχαρντ Νταβιντ Πρεχτ "η τέχνη του να μην είναι κανείς εγωιστής". Σε πειράματα με πιθήκους απόδειξε μια ομάδα επιστημόνων στην Ατλάντα ότι αυτοί οι πίθηκοι, όταν δεν τους φερότανε δίκαια, αγανακτούσανε και αρχίζανε να τσιρίζουνε στο κλουβί τους και φτάσανε στο σημείο να αρνιούνται την συνεργασία όταν η αδικία που τους γινότανε ήτανε πια πολύ μεγάλη, αλλά υπάρχουνε πολλά τέτοια πειράματα και με φοιτητές που αποδεικνύουνε ότι τόσο στα ζώα, όσο και στον άνθρωπο υπάρχει μια έμφυτη τάση για δικαιοσύνη.
Από την εποχή των Καβείριων, Ορφικών και Ελευσίνιων Μυστηρίων ακόμα, υπήρχε μια πολύ «προχωρημένη» και σοφή γνώση, η οποία είναι γνωστή με τον τίτλο, «Εσωτερική Φιλοσοφία». Βασική αρχή της Εσωτερικής Φιλοσοφίας ήταν ότι, ολάκερο το Σύμπαν διέπονταν από απλούς – και όχι απλοϊκούς – νόμους και εν γένει η ουσία της λειτουργίας του ήταν πάρα πολύ απλή. Στην εκδίπλωση του ο Κόσμος ως υλικό Σύμπαν απέκτησε μια φαινομενικά περίπλοκη πολυπλοκότητα, την οποία πασχίζει να προσεγγίσει η σύγχρονη επιστήμη. Αν όμως ο σύγχρονος επιστήμονας –κατά κανόνα μάταια - προσπαθεί μέσα από την μελέτη της πολυπλοκότητας να κατανοήσει το Σύμπαν, ο Μυημένος χαμογελά γιατί μέσα από την απλότητα των εσωτερικών διδαχών γνωρίζει και κατανοεί τον εαυτό του και τον Κόσμο ολόκληρο.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στην ανακάλυψη της Γνώσης, ο Καρλ Γιουνγκ με την εισαγωγή της θεωρίας των Αρχετύπων, των απλών αυτών πρότερων αρχών που κρύβονται πίσω από κάθε πολύπλοκη εκδήλωση, έκφραση και συμπεριφορά, αρχές οι οποίες βρίσκονται στην βάση της λειτουργίας των ενστίκτων. Μία από τις πλέον πρωταρχικές Αρχές, η Αρχή της Ζωής, η κοινή ιδιότητα η οποία χαρακτηρίζει κάθε εκδηλωμένη μορφή, ως πρωτογενής τάση για ύπαρξη. Θα μπορούσαμε την Αρχή αυτή να την ονομάσουμε «πρωτογενές ένστικτο ζωής», ονομασία η οποία περικλείει και φανερώνει και την κύρια λειτουργία της Αρχής.
Η εκδίπλωση του ενστίκτου της Ζωής μέσα σε συνεχώς εξελισσόμενες μορφές, παίρνει τις επιμέρους ιδιότητες των ενστίκτων της Μητρότητας, της Προστασίας των Αδυνάτων, της Φροντίδας για σίτιση και σαν συνέπεια αυτών να φαίνεται αργότερα και ως έμφυτη τάση για δικαιοσύνη. Η πιο σύγχρονη έκφραση του πρωταρχικού ενστίκτου της Ζωής, μάλλον σήμερα παρατηρείται στην ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης….
Γιατί τότε οι κοινωνίες μας έγιναν τόσο εγωιστικές;
Στην εξελικτική του πολυμορφία του ένστικτο της Ζωής, εκφράζεται παράλληλα και με τον Εγωισμό. Ο Εγωισμός ως κέντρο της αναπτυσσόμενης συναισθηματικής σφαίρας των όντων (κύρια των ανώτερων ζώων και φυσικά του ανθρώπου), μέσα από ένα πλέγμα επιθυμιών, υπηρετεί την ίδια πρότερη Αρχή για ύπαρξη, για Ζωή. Από την πρώιμη νηπιακή ηλικία εμφανίζεται η Εγωιστική ιδιότητα – συμπεριφορά στο παιδί και την συμπεριφορά αυτήν την χαρακτηρίζουμε χαριτωμένη και την αποδεχόμαστε τελείως φυσικά, συγχωρώντας ακόμα και τις ακραίες εκδηλώσεις της.
Δυσκολευόμαστε όμως να την δούμε με το ίδιο πρίσμα και να την συγχωρέσουμε σε κάποιον ηλικιακά ενήλικα, παρότι είναι κοινό πλέον μυστικό ότι, ελάχιστοι από τους συνανθρώπους μας καταφέρνουν να ξεπεράσουν το στάδιο της παιδικής ηλικίας και να ενηλικιωθούν. Είναι προφανές λοιπόν ότι οι κοινωνίες μας είναι φυσιολογικά εγωιστικές, για τον απλούστατο λόγο ότι είναι «ανώριμες»….
Ο Πρεχτ λαμβάνοντας υπόψιν του και τη ζωή των παππούδων του, διαχωρίζει τις κοινωνίες σε αυτές, οι οποίες ήτανε κοινωνίες που ισχύανε κοινωνικές αξίες, όπως η συμπάθεια και το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο και στις σημερινές που γίνανε κοινωνίες της αγοράς, στις οποίες δηλαδή ισχύουνε οι κανόνες της αγοράς, ο ανταγωνισμός και η ιδιοτέλεια. Εκεί όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός ατροφούνε οι κοινωνικές αξίες.
Η συμπάθεια και το ενδιαφέρον για τον συνάνθρωπο, είναι φυσιολογικό να διογκώνονται όταν υπάρχει κοινή και μεγάλη ανασφάλεια και πενία, όπως έχουν αποδείξει παρατηρήσεις σε κοινωνίες αλλά και τυχαίες ομάδες ανθρώπων στην διάρκεια των πολέμων και να ατονούν σε καταστάσεις ευμάρειας, όπως στις σύγχρονες κοινωνίες. Άμεσα λοιπόν μάλλον άδικα κατηγορούνται οι κανόνες τις αγοράς. Είναι γεγονός επίσης ότι, η ανταγωνιστικότητα, η τάση για κυριαρχία και η αντιπαλότητα για προάσπιση ή επιδίωξη συμφερόντων που εκδηλώνεται με μαχητικότητα, είναι ιδιότητες που χαρακτηρίζουν κάθε κοινωνία ζώων και ανθρώπων σε κάθε εποχή.
Η εξέλιξη μας ως σύγχρονη ανθρωπότητα, δεν εξάλειψε καθόλου τέτοια φαινόμενα, αλλά τα ανεβίβασε σε άλλες σφαίρες έκφρασης και εκδήλωσης. Σήμερα δεν αλληλοσφαζόμαστε αλληλοανταγωνιζόμενοι, αλλά τον έμφυτο ανταγωνισμό μας τον εκφράζουμε μέσα από αναίμακτες πλέον ενέργειες σε πεδία μαχών όπως η ζούγκλα της οικονομίας των αγορών και σε υποτιθέμενα υψηλά πεδία διανοητικής αντιπαράθεσης. Το ανθρώπινο είδος δεν έχει ξεχωρίσει ακόμα από το βασίλειο των ζώων για να έχουμε απαίτηση να έχει διαφορετικές συμπεριφορές.
Ο Πρεχτ ισχυρίζεται ότι μια οικονομική ανάπτυξη επ άπειρον δεν είναι εφικτή και επίσης ότι ο άνθρωπος νιώθει καλά, όταν συνεργάζεται με άλλους και όταν επικοινωνεί με άλλους και ότι δεν είναι ουσιαστικά τα υλικά αγαθά που τον κάνουνε ευτυχισμένο (βλέπε ότι οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι στον πλανήτη είναι οι κάτοικοι κάποιων σχεδών πρωτόγονων εξωτικών νησιών). Η πρόταση του Πρεχτ είναι η δημιουργία ομάδων πολιτών, οι οποίοι θα συνεργάζονται στην επίλυση των προβλημάτων της γειτονιάς τους, ή της πόλης τους. Σε όλα τα κεφάλαια που διάβασα ξαναβρήκα τις δικές μου εμπειρίες. Το μόνο σημείο, στο οποίο δεν μπορώ να συμφωνήσω μαζί του είναι η πρότασή του. Δεν βλέπω τη δυνατότητα να επιστρέψει ο άνθρωπος πίσω στις κοινωνικές αξίες. 
Η πρόταση του Πρεχτ για δημιουργία ομάδων πολιτών δεν μας βρίσκει αντίθετους, τουναντίον μάλιστα, καθότι και εμείς προάγουμε μια νέα κοινωνική οργάνωση αλληλοεξυπηρέτησης και αλληλοσυνεργασίας με συνολική και συλλογική συμμετοχή των πολιτών στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όπου μεταμορφώνεται ο ιδιοτελής σε ενεργό πολίτη.
Το να προσμένουμε να επιστρέψει ο άνθρωπος πίσω στις παλιές κοινωνικές αξίες, φαντάζει μάλλον ουτοπία. Είμαστε όμως βέβαιοι ότι ένα καινούριο πλέγμα κοινωνικών αξιών και νέας ηθικής θα προκύψει μετά την πρόσκαιρη σύγχρονη μεταβατική περίοδο και οι ανεκτίμητες και αναλλοίωτες αξιακές αρχές θα βρούνε καινούριες μορφές έκφρασης στην κοινωνία φιλαλληλίας που ανατέλει….
