'Αρθρα Εσωτερισμού > Καμπαλά
Η Καμπαλα αποκατεστημένη....
Ορφέας:
....συνέχεια από το προηγούμενο....
Η Δύση την αυγή της νέας χιλιετίας παρουσιάζει δύο εντελώς διαφορετικά πρόσωπα. Το ένα προσωπείο το σκιαγραφούσε ο εδραιωμένος πλέον καθολικισμός, όπου μετά το σχίσμα των εκκλησιών του 11ου αιώνα, κορυφώθηκε ο δεσποτισμός της εκκλησίας και άρχισε τις προσπάθειες για την εδραίωσή της και την επίτευξη της πλήρους υποταγής των αρχόντων και του λαού στο έλεος της Αγίας Έδρας.
Ο κύριος εχθρός βέβαια του δόγματος είναι η γνώση και αυτό το αντιλήφθηκαν καλά οι πάπες, αποφασίζοντας πρώτον να μην επιτρέψουν στους μοναχούς να σπουδάζουν την ιατρική επιστήμη, η οποία ήδη από τον ένατο αιώνα διδάσκονταν σε λαμπρές σχολές, και στη συνέχεια να απαγορέψουν τα επόμενα χρόνια την κυκλοφορία της βίβλου και την ανάγνωσή της από άτομα έξω από τον κλήρο.
Αυτός όμως ο σκοταδιστικός δεσποτισμός, γέννησε την αντίδραση και είχε σαν συνέπεια την ραγδαία ανάπτυξη και διάδοση του γνωστικισμού στην νότια Γαλλία των Καθαρών, αλλά και στις Ιταλικές δημοκρατίες, πολλές φορές με την υποστήριξη ευγενών, όπως η αντίδραση στον δεσποτισμό του κόμητα της Τουλούζης στις αρχές του 11ου αιώνα. Μάλιστα η ρήξη έφτανε ενίοτε να πάρει μαζικό χαρακτήρα, όπως έγινε στην νότια Γαλλία, όπου το όνομα «χριστιανός» - στα Γαλλικά της εποχής «chretien» - υπονοούσε τον ανόητο με αποτέλεσμα να γεννηθεί τότε η γνωστή υποτιμητική έως υβριστική λέξη «κρετίνος».
Το άλλο πρόσωπο της Δύσης, σμιλεύονταν από την αντίδραση και τον πλούτο των Γνωστικών, κοσμούνταν από τις επιστήμες – εξωτερικές και εσωτερικές – που προέρχονταν από το βυζάντιο και αποτελούσαν τον προπομπό του κλασσικού Ελληνικού πολιτισμού που θα κατέκλυζε σε λίγο την Ευρώπη και τέλος από τον αγωγό του ρεύματος του πολιτισμού που έστησαν τον 11ο αιώνα οι Άραβες, μέσα από τον οποίο θα εισορμούσε στη Δύση το αστείρευτο ρεύμα της Ελληνικής γραμματολογίας. Ένα περίλαμπρο αναγεννητικό ρεύμα, από τον Αριστοτέλη και τους πιο πριν φυσικούς φιλοσόφους και το σύνολο των μετέπειτα σχολών και από τον Πυθαγόρα και τον Πλάτωνα μέχρι την Ελληνιστική Αλχημεία του Ζώσιμου, το νεοπλατωνικό ρεύμα και το φανταχτερό του τέκνο τον Ερμητισμό. Μέσα σε αυτά βρίσκονταν και μια ανώτερη φιλοσοφία, μια μυστική παράδοση που ο εβραιοχριστιανισμός είχε επικηρύξει και κατεδίωξε απηνώς.
....συνεχίζεται....
Ορφέας:
....συνέχεια από το προηγούμενο....
Στο περιθώριο των γεγονότων κινούνται οι Εβραίοι μετανάστες, οι οποίοι μπορεί να ήταν απάτριδες, αλλά απολαμβάνουν στους τόπους εγκατάστασης προνομίων, με κυριότερο την μη υπαγωγή τους στην εξουσία του πάπα ή των λοιπών επισκόπων, έχοντας έτσι την ελευθερία να μελετάν και να ενασχολούνται με κάθε γνώση και επιστήμη, γνώσεις τις οποίες κατεδίωκε ο εβραιοχριστιανισμός. Ειδικά οι παροικίες Εβραίων της Ισπανικής πλευρά των Πυρηναίων, είχαν την τύχη να βρίσκονται σε ένα σταυροδρόμι γνώσεων, από τη μια των Καθαρών της Γαλλικής πλευράς των Πυρηναίων και από την άλλη των Αράβων των Αραβικών κτήσεων της Ισπανίας.
Ακόμη, η ελευθερία που απολάμβαναν στο να κινούνται στον γνωστό τότε κόσμο, τους έφερνε σε στενή επαφή με το Βυζάντιο αλλά και με τις παλιές κοιτίδες των γνώσεων, τις σχολές των Σούφι, όπως και με τις πλούσιες βιβλιοθήκες του Αραβικού κόσμου όπου βρήκε φιλοξενία η διωκόμενη από τον εβραιοχριστιανισμό ανεκτίμητη Ελληνική Γραμματολογία. Από την στιγμή όμως που κάποιοι έρχονται σε επαφή με την Ελληνική σκέψη, δεν δύναται πλέον να ησυχάσουν και να πάψουν να αναζητούν. Έτσι, από την στιγμή που κάποιοι Εβραίοι, ακόμα και μυστικιστές, αδυνατούν να βρουν ικανοποιητικές απαντήσεις στο Ταλμούδ και στις λοιπές Μιντρασικές των παραδόσεις, στρέφονται σε άλλες πηγές γνώσεων και αναζητούν απαντήσεις, στην αρχή στον Ισλαμικό σουφισμό, στον χριστιανικό ασκητικό μυστικισμό και στον Γνωστικισμό και στη συνέχεια στην ίδια την μήτρα όλων των γνώσεων και επιστημών, τα Ελληνικά κείμενα.
Αυτοί οι ανήσυχοι Εβραίοι αναζητητές, στις αρχές του 11ου αιώνα θα διαμορφώσουν δύο κύρια ρεύματα, τους «Χασιντίμ» (αφιερωμένων στον θεό – «χασίντ» ο φανατικός πιστός) και τους «Τσαντικίμ» («τσαντίκ» ο σοφός, ο δίκαιος). Το πρώτο ρεύμα εκφράστηκε κατ’ αρχάς μέσα από το βιβλίο, «Χοβότ Χα Λεβαβότ» (Τα Καθήκοντα της Καρδιάς), βιβλίο γραμμένο στην Αραβική από τον Μπαχία Ιμπν Μπαχούντα και μεταφρασμένο στα Εβραϊκά το 1160, από τον Μεσουλάμ Μπεν Γιακόβ του κύκλου Καμπαλιστών της Λουνέλ.
Το βιβλίο αυτό, παρότι έχει σαν αναφορά του το Ταλμούδ, υιοθετεί στην ουσία του την νεοπλατωνική φιλοσοφία, διαμορφώνοντας ένα μυστικιστικό χαρακτήρα που θα επηρεάσει πρώτιστα σύγχρονους μυστικιστές όπως τον ποιητή Ιμπν Γκαμπιρόλ και το έργο του «Μεκόρ Χαείμ» (Η Πηγή Της Ζωής), ένα φιλοσοφικό έργο γεμάτο από το πνεύμα του νεοπλατωνισμού. Αυτός ο νεοπλατωνικός μυστικιστικός χαρακτήρας, θα εκφρασθεί αυτούσιος έναν αιώνα αργότερα στην Ισπανία, μέσα από την Καμπαλιστική φιλολογία των Καμπαλιστών της εποχής, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα κείμενα του Ισαάκ Μπεν Λατίφ.
Παράλληλα με την εμφάνιση των «χασιντίμ» στην Ισπανία, παραπλήσιος μυστικισμός αναπτύσσεται στην Γαλλία και στην Γερμανία στους Εβραϊκούς αλλά και στους χριστιανικούς κύκλους, με τους Εβραίους της Γερμανίας να είναι επηρεασμένοι περισσότερο από τον χριστιανικό μυστικισμό, τον οποίο επηρέασε ο βυζαντινός ασκητικός μυστικισμός. Αν και ο Εβραϊκός μυστικισμός του 11ου αιώνα, παρότι δέχθηκε και ενσωμάτωσε πολλές νέες ιδέες και από διαφορετικά ρεύματα, ο σκοπός παρέμενε περιορισμένος και προσδιορισμένος στην «άνοδο στον ουρανό» και έτσι παρέμεινε προσκολλημένος στην παράδοση της «Μερκαμπά». Αναμεμιγμένος όμως με την αριθμοσοφία και διάφορα αριθμολεκτικά συτήματα, έγινε πηγή ανάπτυξης ποικίλων και πολλών άλλων θεωριών.
Ο κεντρικός του όμως πυρήνας έμεινε προσανατολισμένος στην εκστατική ενοραματική «άνοδο στους ουρανούς», γεγονός που δημιούργησε μια προσήλωση σε βαθύ διαλογισμό και στα μυστήρια της προσευχής, κτίζοντας με τον τρόπο αυτόν μιαν άγραφη παράδοση, η οποία μεταδίδεται στο μέλλον μόνο προφορικά. Το νέο στοιχείο που εισήχθη σε αυτήν την παράδοση και την μεταμόρφωσε, ήταν η φιλοσοφική θεωρία της «Καβόντ» (Δόξα, θεϊκή Δόξα), η οποία έκτοτε ενσωματώθηκε στην μυστικιστική φιλολογία. Το στοιχείο αυτό το εισήγαγε ο Σααντία Γκαόν, όταν σχολίασε το βιβλίο «Σεφέρ Γετζιρά», το οποίο μεταφράστηκε στα Εβραϊκά τον 11ο αιώνα.
Η «Καβόντ» («Δόξα»), πολύ γρήγορα θα πάρει και άλλες μορφές τις οποίες δανείζεται από τον Γνωστικισμό και θα ταυτισθεί με την «Κόρη» που είναι η ίδια η Σοφία και με την «Σεκινάχ», η οποία για τον Ιουδαϊσμό είναι η εκδήλωση του θείου στον Κόσμο, αλλά πίσω από την ιδέα αυτήν κρύβεται η αρχαία παράδοση με τον Κόσμο να αποτελεί την θεά – σύζυγο του θεού, παράδοση η οποία κληρονομήθηκε στον χριστιανισμό και πήρε την μορφή της εκκλησίας – Νύμφης του Χριστού.
....συνεχίζεται....
Ορφέας:
....συνέχεια από το προηγούμενο....
Ο Γνωστικισμός της νότιας Γαλλίας φαίνεται όμως ότι επέδρασε πολύ πιο δραστικά στην διαμόρφωση των εσωτεριστικών παραδόσεων και στην εισαγωγή νέων ιδεών στην μυστικιστική φιλοσοφία. Στο δεύτερο μισό του 12ου αιώνα, στην περιοχή της Μασσαλίας, στην Προβηγκία (Provence) της νοτιοανατολικής Γαλλίας, κυκλοφορεί το βιβλίο Σεφέρ Χα Μπαχίρ, στο οποίο γίνεται μια προσπάθεια να ερμηνευτούν οι βιβλικές καταγραφές, ιδιαίτερα όσες είχαν μυθολογικό χαρακτήρα, κάτω από το πρίσμα του Γνωστικισμού, μετατρέποντας έτσι την γνήσια Εβραϊκή παράδοση της «Μερκαμπά» σε μια γνωστική παράδοση.
Οι γνωστικιστικοί «αιώνες», δυνάμεις και ιδιότητες του θείου με προεξάρχουσα την «Δόξα – Σεκινάχ», συνθέτουν την θεωρία των δέκα Σεφιρόθ του «Σεφέρ Χα Μπαχίρ». Η συγγραφή του «Σεφέρ Χα Μπαχίρ, πιθανότατα έγινε προς το τέλος του 11ου αιώνα ή στις αρχές του 12ου και εκτός από την γνωστική ερμηνεία που έδωσε στην «Μερκαμπά» με την οπτική της θεωρίας των «αιώνων» που είναι οι Καμπαλιστικές «σεφίρες – σφαίρες» του Γνωστικισμού, εισήγαγε για πρώτη φορά την ονομασία «Καμπαλά», έναν όρο που δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ μέχρι τότε.
Η γνωστική θεωρία του συγγραφέα του «Σεφέρ Χα Μπαχίρ», που αποκλήθηκε από τον ίδιο «Καμπαλά», είναι η παράδοση των δέκα Σεφιρόθ, θεωρία που στους επόμενους αιώνες θα επηρεάσει δραστικά τον δυτικό εσωτερισμό και η έννοια «Καμπαλά» θα φτάσει καταχρηστικά να γίνει συνώνυμη με την έννοια «παράδοση».
Οι επόμενοι μελετητές, από παρανόηση θα αρχίσουν να μιλάνε για την «Καμπαλά», για την απόκρυφη αυτήν παράδοση που μεταδίδονταν από το στόμα του δασκάλου στο αυτί του μαθητή, ερμηνεύοντας λανθασμένα την λέξη «Καμπαλά», ως «παράδοση του δασκάλου στον μαθητή» ή γενικά ως «παράδοση», γεγονός που δεν ευσταθεί ουδόλως, όπως θα αναλύσουμε στην συνέχεια.
Μαζί με τις νέες ιδέες που εισήγαγε το Σεφέρ Χα Μπαχίρ, εδραιώνοντας ουσιαστικά την Καμπαλιστική θεωρία των Σεφιρόθ ως δυνάμεων και ιδιοτήτων του κόσμου και του θείου, εισήγαγε και μια ριζοσπαστική παραδοχή την οποία θεωρεί αυτονόητη, άρα μη χρειαζούμενη φιλοσοφική υποστήριξη, μια παραδοχή τελείως αντίθετη στο Εβραϊκό δόγμα – για αυτό και ξεσήκωσε σφοδρή πολεμική – την παραδοχή που πρωτοσυναντάμε στον Ιερό Λόγο του Ορφέα ως «Παλιγγενεσία» και αργότερα στον Πυθαγόρα και μετά, ως «Μετενσάρκωση».
....συνεχίζεται....
Ορφέας:
....συνέχεια από το προηγούμενο....
Η θεωρία των Σεφιρόθ που εισήγαγε το «Σεφέρ Χα Μπαχίρ», αρχίζει και επιδρά στον μυστικισμό της εποχής και στον τρόπο της προσευχής, προάγοντας μια διαλογιστική μέθοδο θεώρησης των Σεφιρόθ, υπερβαίνοντας έτσι την αριθμολεξία, την χρήση των μυστικών ονομάτων, ακόμα και αυτήν την «ουράνια άμαξα» (Μερκαμπά). Η ανταπόκριση που βρήκε από ολάκερη την δύση, ήταν τεράστια και η διάδοση της θεωρίας των Σεφιρόθ, ακαριαία, παρά τις προσπάθειες να κρατηθεί αυτή η γνώση μακριά από βέβηλους.
Στον τόπο που πρωτοκυκλοφόρησε το «Σεφέρ Χα Μπαχίρ», στην Προβηγκία, αμέσως δημιουργήθηκε ο πρώτος κύκλος Καμπαλιστών, όπου με επίκεντρο την σχολή του Αβραάμ μπεν Νταβίντ συστάθηκε ένας αξιόλογος κύκλος μελετητών που δικαιολογημένα πήρε τα εύσημα ακόμα και από τον Μαϊμονίδη. Στη σχολή του Νταβίντ, μεταφράστηκε ένας τεράστιος όγκος νεοπλατωνικών συγγραμμάτων και Αραβικών κειμένων. Ο φιλοσοφικός οργασμός της σχολής του Αβραάμ μπεν Νταβίντ, είχε σαν αποτέλεσμα την ευρεία ανάπτυξη και διάδοση της Καμπαλά, πολύ πιο πέρα από τα στενά όρια της περιοχής.
Ο Gershom Sholem έγραψε σχετικά: «Στα τελευταία τριάντα χρόνια του 12ου αιώνα, η Καμπαλά διαδώθηκε πέρα από τον κύκλο του Αβραάμ μπεν Νταβίντ. Η επαφή ανάμεσα στην Γνωστικιστική παράδοση που περιέχεται στο «Μπαχίρ» και στις νεοπλατωνικές ιδέες που αφορούν τον θεό, την εκπόρευση και την θέση του ανθρώπου στον κόσμο, απέδωσε πολλούς καρπούς και οδήγησε στην βαθύτερη διείσδυση των ιδεών αυτών στο σύνολο των μυστικιστικών θεωριών. Έτσι, από την άποψη της ιστορικής σημασίας, η Καμπαλά μπορεί να καθοριστεί σαν το αποτέλεσμα της ανάμειξης του Ιουδαϊκού Γνωστικισμού με τον Νεοπλατωνισμό».
Σημειωτέον, η Προβηγκία ορίζει τον χώρο όπου κατ’ εξοχήν δρουν και αναπτύσσονται οι Καθαροί Γνωστικοί και όταν αυτονομούνται σχετικά, παρατηρείται η εμφάνιση των πρώτων Καμπαλιστικών κέντρων.
....συνεχίζεται....
Ορφέας:
....συνέχεια από το προηγούμενο....
Συνεχιστής της σχολής του Αβραάμ μπεν Νταβίντ, για πολλούς ο πρώτος πραγματικός Καμπαλιστής, ο γιός του ο Ισαάκ ο Τυφλός. Αφιερώθηκε αποκλειστικά στην Καμπαλιστική φιλοσοφία και στον μυστικισμό πάνω στα Σεφιρόθ και απέκτησε πληθώρα μαθητών και οπαδών στην Προβηγκία και στην Καταλανία. Σημειωτέον, η Προβηγκία, από τις αρχές του 12ου αιώνα μέχρι τα μέσα του 13ου αιώνα, ανήκε στους Ισπανούς της Καταλανικής δυναστείας.
Στο πρόσωπο του Ισαάκ του Τυφλού αναγνωρίζουν οι μετέπειτα εσωτεριστές τον πρώτο γνήσιο Καμπαλιστή της ιστορίας, τον πρωτεργάτη και ηγέτη του Καμπαλιστικού κινήματος. Από την άλλη βέβαια δεν λείπουν μέχρι σήμερα και οι πολέμιοί του, κύρια από τον χώρο του Εβραϊσμού, όπως ο Εβραίος ιστορικός Gruert που έγραψε: «Ο Ιουδαϊκός μυστικισμός είναι ένα πρόσφατο και νοσηρό φαινόμενο, ξένο προς την θρησκευτική άποψη του Εβραϊσμού και προέρχεται από τις θεωρίες κάποιου Ισαάκ του Τυφλού, κάπου μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα».
Ανεξάρτητα πάντως από την πολεμική που δέχθηκε την εποχή που ζούσε, αυτή δεν μείωσε καθόλου την λάμψη του, με αποτέλεσμα να συρρέουν πλειάδα μαθητών για να μυηθούν στα μυστήρια της Καμπαλά. Διδάσκαλος που χρησιμοποιούσε αλληγορίες για την διδαχή των ιδεών και συμβολισμούς για καθοδήγηση στην κατανόηση.
Αυστηρός ως προς την ποιότητα των μαθητών του και εκλεκτικός, ισχυριζόμενος ότι η Καμπαλιστική φιλοσοφία πρέπει να διδάσκεται σε πολύ περιορισμένους κύκλους, γιατί οι πολλοί πολύ εύκολα θα οδηγηθούν σε παρανοήσεις και παρεξηγήσεις. Γιαυτό διαμαρτυρήθηκε πολύ έντονα στον Ναχμανίδη, όταν μαθητές του παρουσίαζαν τα μυστικά της Καμπαλά ανοικτά στο πλήθος.
....συνεχίζεται....
Πλοήγηση
[0] Λίστα μηνυμάτων
[#] Επόμενη σελίδα
Μετάβαση στην πλήρη έκδοση