Πνευματική Ακαδημία του Ροδόκηπου των Φιλοσόφων > Ιατρικές Επιστήμες και θεραπευτική
Επικίνδυνα τα μεταλλαγμένα για την υγεία μας ....
Ορφέας:
Η ένθεση «ξένων» γονιδίων στους φυτικούς και ζωικούς οργανισμούς μπορεί να έχει απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία μας, όχι μόνο όταν οι οργανισμοί αυτοί εισάγονται στην τροφική αλυσίδα αλλά ακόμη και για τους καλλιεργητές ή άλλους γειτονικούς τους οργανισμούς!
Σ. Ν. ΑΛΑΧΙΩΤΗΣ
Πηγή: Το ΒΗΜΑ, 06/07/2008 , Σελ.: H09
Καταπώς φαίνεται, έχουμε ήδη συνθηκολογήσει με την παρουσία των «μεταλλαγμένων» τροφίμων στη διατροφή μας· των νεοφανών προϊόντων «επί το ορθώτερον»· των προϊόντων δηλαδή που προέρχονται από τους βιοτεχνολογικά δημιουργηθέντες γενετικώς τροποποιημένους οργανισμούς (ΓΤΟ) και κυρίως τους φυτικούς. Η γενετική αρχή δημιουργίας ΓΤΟ είναι η ένθεση - εισαγωγή ξένου γενετικού υλικού στο γονιδίωμα ενός οργανισμού για να του προσδώσει νέα χαρακτηριστικά, διαφορετικά από εκείνα των γονιών του. Η μοριακή διεργασία βασίζεται στην τεχνολογία του ανασυνδυασμένου DNA που επετεύχθη τη δεκαετία του '70 και αφορά τον χειρισμό του γονιδίου, τη μεθοδολογία ένθεσής του σ' ένα άλλο είδος που γίνεται διαγονιδιακό, γενετικώς τροποποιημένο.
Η δημιουργία του πρώτου ΓΤΟ (1973) αφορούσε ένα βακτήριο. Αμέσως άρχισε η σύσταση βιοτεχνολογικών εταιρειών, με την Genentech να ανακοινώνει το 1978 τη δημιουργία βακτηρίου (Ε. coli) που παρήγαγε ανθρώπινη ινσουλίνη. Σήμερα έχουν δημιουργηθεί και έχουν πατενταριστεί περισσότερες από 190 γενετικώς τροποποιημένες ποικιλίες ζώων (ψάρια, αγελάδες, ποντίκια, γουρούνια), σπόρων, φυτών, όπως και ασυνήθιστων γονιδίων και ανθρώπινων κυτταρικών σειρών. Σκοπός της δημιουργίας ΓΤΟ είναι η διερεύνηση βασικών ερευνητικών αλλά και πρακτικών θεμάτων της Βιολογίας, της Ιατρικής, της Γεωπονίας για την παραγωγή φαρμακευτικών και βιομηχανικών ενζύμων, τη βελτίωση της υγείας και της φυτικής/ζωικής παραγωγής. ΓΤΟ-φυτά αφορούν την αντοχή τους σε παράσιτα, παρασιτοκτόνα, εντομοκτόνα ή σε σκληρές περιβαλλοντικές συνθήκες ή στη βελτίωση της θρεπτικής αξίας τους.
Το πρώτο φυτό με εμπορική χρήση δημιουργήθηκε το 1996 και έφερε γονίδιο βακτηρίου που παρήγαγε την τοξίνη Bt, η οποία δρα ως εντομοκτόνο. Ηδη όμως ετοιμάζεται η νέα γενιά ΓΤΟ να μπει στην αγορά, καθώς η πρώτη έφερε μαζί της πολλές αμφισβητήσεις για την ασφάλειά της και συνακόλουθες αντιδράσεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις και τους κινδύνους στην υγεία μας.
Απρόβλεπτες συνέπειες
Επί του παρόντος θα ασχοληθούμε με τις επιπτώσεις των «μεταλλαγμένων» στην υγεία μας, καθώς πολλά στοιχεία δεν είναι γνωστά στο ευρύ κοινό, με αποτέλεσμα να έχει περάσει η αντίληψη ότι τα «μεταλλαγμένα» δεν είναι επιβλαβή. Ξεκινώντας, π.χ., με την ερευνητική διαπίστωση της γενετικής αστάθειας των ΓΤΟ, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η διατάραξη της γονιδιωματικής ισορροπίας μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγή των προτύπων έκφρασης πολλών γονιδίων και στη σύνθεση ανεπιθύμητων, επικίνδυνων προϊόντων, τοξινών, αλλεργιογόνων, καρκινογόνων κ.ά. που αλλάζουν την αντίδραση του οργανισμού.
Ενα γαλλικό και ένα ολλανδικό εργαστήριο, π.χ., ανέλυσαν ανεξάρτητα τις αλληλουχίες εισαχθέντων γονιδίων σε πέντε διαφορετικές ποικιλίες της τροποποιημένης σόγιας Roundup Ready (RR) και βρήκαν διαφορές με τις περιγραφείσες αρχικά από τις εταιρείες αλληλουχίες, αλλά και μεταξύ των δειγμάτων των δύο εργαστηρίων, παρατήρηση που υποδηλώνει την αστάθεια του εισαχθέντος γονιδίου, και μάλιστα με ποικίλους τρόπους, αλλά και την πιθανότητα δημιουργίας νέων μη αναμενόμενων πρωτεϊνών, κάνοντας τον ασφαλή έλεγχο τέτοιων προϊόντων αδύνατο.
Σε τέτοιες πιθανές καταστάσεις μπορεί να οφείλεται και η παρατήρηση 25 αγροτών των ΗΠΑ και του Καναδά ότι το τροποποιημένο καλαμπόκι με την Bt τοξίνη προκαλεί στειρότητα στα γουρούνια τους και αποτυχημένες κυήσεις· άλλων από τη Γερμανία ότι σκότωσε 12 αγελάδες, με πολλές να έχουν νοσήσει· άνθρωποι που ζούσαν δίπλα σε τέτοια αγροκτήματα παρουσίασαν επιδερμικά, αναπνευστικά και εσωτερικά προβλήματα και πυρετό. Ακόμη, 39 Φιλιππινέζοι έδειξαν ανοσολογικές αντιδράσεις, με όλα αυτά να αποδίδονται ή στις συγκεκριμένες ποικιλίες Bt ή στο ότι κάτι πήγε στραβά με την αστάθεια των εισαχθέντων γονιδίων ή ότι υπήρξε ειδική φαρμακογενετική αντίδραση των παθόντων.
Η τυχαία ένθεση του ξένου γονιδίου μπορεί όχι μόνο να αλλάξει τη γονιδιωματική έκφραση αλλά και να καταστρέψει περιοχές, όπως η διαπιστωθείσα αλλαγή κατά 3% σε τροποποιημένο βακτήριο ή η καταστροφή μιας γονιδιωματικής περιοχής τροποποιημένης σόγιας. Αλλαγές μπορεί να υπάρξουν και με δευτερογενείς τροποποιήσεις των πρωτεϊνών ΓΤΟ, με προσθήκη λ.χ. φωσφορικών ή σουλφιδικών ομάδων, σακχάρων, λιπιδίων, κατάσταση που εξαρτάται από τον κάθε κυτταρικό τύπο. Η βιολογική δράση μιας τροποποιημένης πρωτεΐνης μπορεί να αλλάξει και συνακόλουθα να προκύψει μια νέα ενζυμική οδός που θα οδηγήσει στη σύνθεση μη αναμενόμενων προϊόντων μέσα από αντιδράσεις με τα ενδογενή ενζυμικά-βιοχημικά μονοπάτια.
Ευάλωτα τα έμβρυα
Το ρετινοϊκό οξύ (βιταμίνη Α) λ.χ. και τα παράγωγά του συμμετέχουν στην ανάπτυξη των θηλαστικών. Επειδή τα μόρια αυτά είναι υδατοδιαλυτά και δραστικά σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις, ένα τροποποιημένο φυτό για την παραγωγή βιταμίνης Α μπορεί να παράγει τέτοια μόρια που θα δρουν ανταγωνιστικά, επηρεάζοντας τη φυσιολογική εμβρυϊκή ανάπτυξη. Γι' αυτό το γοργά αναπτυσσόμενο έμβρυο ή το νεογνό επηρεάζεται από τη διατροφή της θηλάζουσας μητέρας. Γι' αυτό και τα ανάλογα πειράματα γίνονται σε νεαρά ποντίκια, λ.χ., και έχουν δείξει σημαντικές βλάβες στο ανοσοποιητικό, πεπτικό, σμίκρυνση του εγκεφάλου, ατροφία του συκωτιού και των όρχεων, προκαρκινική ανάπτυξη εντερικών κυττάρων κ.ά. Τα παιδιά, κάτω των 2 ετών ειδικότερα, είναι επιδεκτικά στις αλλεργίες 3-4 φορές περισσότερο.
Γάλα και γαλακτοκομικά από αγελάδες που τους έδιναν τη γενετικώς σχεδιασμένη βοδινή ορμόνη ανάπτυξης (rBGH) περιέχουν αυξημένες ποσότητες μιας άλλης ορμόνης, τον ινσουλινομιμούμενο αυξητικό παράγοντα (IGF-1) που ενοχοποιείται για τον καρκίνο του μαστού και του προστάτη. Το 1989 αρρώστησαν 5.000 άτομα και πέθαναν περισσότερα από 37 που πήραν συμπλήρωμα διατροφής με L-τρυπτοφάνη που παρήχθη από βακτήρια γενετικώς τροποποιημένα. Η ένθεση του γονιδίου Ιντερλευκίνη 4 σ' έναν αβλαβή ιό ποντικού και η ένεση του ανασυνδυασμένου αυτού σχήματος σε ποντίκια προκάλεσαν τον θάνατό τους, αντί να λειτουργήσουν ως εμβόλιο-ενίσχυση του ανοσοποιητικού, όπως σχεδίαζαν οι ερευνητές.
Αλλα πειράματα έδειξαν ότι η τροποποιημένη σόγια έχει 12%-14% λιγότερες ισοφλαβόνες, δραστικά αντικαρκινικά μόρια· με την παραγόμενη τροποποιημένη πρωτεΐνη να έχει δύο τμήματα όμοια με εκείνα γνωστών αλλεργιογόνων, και με κίνδυνο, αν και μικρό, τη μεταφορά του σχετικού αυτού γονιδίου στο DNA εντερικών βακτηρίων, εγκαθιδρύοντας μόνιμη αλλεργία. Ή σε ανάλογο τόνο αντοχή σε αντιβιοτικά από τα σχετικά χρησιμοποιούμενα για τροποποίηση γονίδια.
Θραύσματα τροποποιημένου DNA βρέθηκαν από γερμανούς ερευνητές στον εγκέφαλο νεογέννητων ποντικιών που οι μητέρες τους είχαν τραφεί με «μεταλλαγμένα». Το 2005 η Ερμακόβα της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών έδειξε ότι η προσθήκη τροποποιημένης σόγιας στη διατροφή μητέρων-ποντικών οδήγησε στον θάνατο το 55% των νεογέννητων και στο ελλιποβαρές κατά 20 γραμμάρια του σώματός τους, ενώ στο πείραμα-μάρτυρα το ποσοστό ήταν 6,8%. Σχετικές έρευνες των εταιρειών δεν οδηγούν σχεδόν σε τίποτε! Γι' αυτό πολλοί άλλοι επιστήμονες έχουν κατηγορηθεί, απειληθεί ή επικριθεί! Οπως ο Πουζτάιν που απολύθηκε.
Με τα λίγα αυτά παραδείγματα - υπάρχουν πολύ περισσότερα - γίνεται εμφανής ο κίνδυνος των «μεταλλαγμένων» για την υγεία μας· ένας κίνδυνος που ίσως εγκαθίσταται αργά αλλά και απρόβλεπτα· ίσως ένας εφιάλτης που μπορεί να εκδηλωθεί στο μέλλον. Εχουμε όμως τη δυνατότητα ακόμη να αντισταθούμε με τη στάση μας, αποφεύγοντας τα μεταλλαγμένα όσο μπορούμε, καθώς μερικά από αυτά έχουν σήμανση· και να πιέζουμε προς κάθε κατεύθυνση για την ακύρωση αυτής της τεχνολογίας, που ήδη φαίνεται επιστημονικά νεκρή έως ανεξέλεγκτη.
Ο κ. Σ. Ν. Αλαχιώτης είναι καθηγητής Γενετικής.
Το ΒΗΜΑ, 06/07/2008 , Σελ.: H09
Κωδικός άρθρου: B15402H091
ID: 295683
Ορφέας:
Βρισκόμαστε ήδη μπροστά στο γεγονός ραγδαίας εξάπλωσης των γενετικά τροποποιημένων ή μεταλλαγμένων οργανισμών (Γ.Τ.Ο. ή Γ.Μ.Ο.). Παράλληλα όμως βρισκόμαστε μπροστά σε πιεστικά ερωτήματα ηθικής φύσεως, όπως και ασφάλειας, προστασίας της υγείας, προστασίας του περιβάλλοντος κλπ....
Μόλις τις τελευταίες δεκαετίες ο άνθρωπος κατάφερε ώστε να επεμβαίνει εργαστηριακά στην τροποποίηση του γενετικού κώδικα των οργανισμών και μέσα στην μέθη της αλαζονίας του, χωρίς να καθυστερήσει, βάλθηκε βεβιασμένα να εξαργυρώσει σε χρήμα αυτήν του την επιτυχία.
Η ανθρωπότητα χρωστά πολλά στην επιστημονική έρευνα και στην ανάπτυξη της τεχνολογίας και γιαυτό, θάμασταν ίσως οι τελευταίοι που θα εκστομίζαμε έναν λόγο αφοριστικό ενάντια στην έρευνα και στην πρόοδο. Όμως για την Α.Μ.Ρ.Α., αυτό που θεωρεί απαραίτητη και απαράβατη προϋπόθεση για τις δράσεις της επιστήμης, είναι, να στέκεται επικεντρωμένη πάνω στον άνθρωπο και κάθε ενέργειά της να υπηρετεί πρωτίστως τον κάθε άνθρωπο, αποφεύγοντας οπωσδήποτε δράσεις που πιθανά θα εξέθεταν σε κίνδυνο την υγεία, ασφάλεια και το μέλλον της ανθρωπότητας. Η Α.Μ.Ρ.Α. αντιτίθεται και καταγγέλλει κάθε ενέργεια και δράση της επιστήμης, όταν αυτή θέτει προτεραιότητες αλλότριες πάνω από τον άνθρωπο και πέρα από την αρμονική του σχέση με την Μητέρα Φύση. Γιατί τότε η "επιστήμη η χωριζομένη αρετής πανουργία εστί".
Όμως, ποια είναι η αρετή, πως προσδιορίζεται και πως ορίζεται, ώστε η εκάστοτε επιστήμη να μην καταντάει πανουργία, είναι ένα ερώτημα που μας φέρνει σε μια πραγματικότητα όπου δύσκολα μπορούμε από κοινού να συναινέσουμε στον ορισμό της. Αναγνωρίζουμε προφανώς εννοιολογικά την λέξη ηθική, την οποία φανταζόμαστε ως την βάση ή την κλίμακα της αρετής. Ψάχνοντας όμως στην κατεστημένη ηθική θα απαγοητευτούμε, για το λόγο ότι, ο πρωταρχικός θεσμός που είναι οι θρησκείες για την προαγωγή της, έχει αποτύχει οικτρά να παρουσιάσει μια σύγχρονη ηθική η οποία θα απαντούσε στα καθημερινά πιεστικά προβλήμματα και θα έδινε κατευθύνσεις για την μετέπειτα πορεία της ανθρωπότητας. Αν μάλλιστα σταθούμε στην χριστιανική θρησκεία όπως αυτή εκφράζεται μέσα από την βίβλο, θα ανακαλύψουμε ότι όλες οι παρεκλίσεις της σύγρονης επιστήμης που παρατηρούνται σε βάρος της ανθρωπότητας, των οργανικών όντων και ενάντια στο σύνολο της Φύσης, βρίσκουν έρεισμα σε αυτήν την ίδια την βίβλο, καθώς η προτεσταντική νοοτροπία που γέννησε και διέπει την σύγχονη επιστήμη, στηρίζεται στις βιβλικές επιταγές της απαξίωσης και δαιμονοποίησης της Φύσης και στην Γιαχβική επιταγή, "....και κατακυριεύσατε της Γης".
Υπάρχει πρωταρχικά ένα μεγάλο έλλειμμα ηθικής στις σύγχρονες κοινωνίες, καθώς η αρετή, επειδή ήταν εμπόδιο στην ασυδοσία και στην εκγληματική εκμετάλευση, εκμαυλίστηκε και απαξιώθηκε. Οι πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, αντικαταστάθηκαν βίαια καθώς θυσιάστηκαν στον βωμό του κέρδους και στην θέση τους θρονιάστηκε ο ανάλγητος νεοφιλελευθερισμός, ένας εξευγενισμένος όρος του πλέον στυγνού και απάνθρωπου καπιταλισμού.
Βρέθηκαν όλλες κι όλες έξι πολυεθνικές που ασχολούνται με γενετική μηχανική, των οποίων βέβαια το παρελθόν είναι σπαρμένο με απάνθρωπες δράσεις, με παραγωγές τοξινών, δηλητηρίων μεταλλαξιογόνων χημικών με εκατοντάδες χιλιάδες βεβαιωμένα ανθρώπινα θύματα και εκατοντάδες εκατομμύρια που γίνονται στις μέρες μας δισεκατομμύρια, πραγματικά ανθρώπινα θύματα, για να περιοριστούμε μόνο στον άνθρωπο, γιατί η εξέταση των εγκληματικών επιδράσεων στο φυσικό περιβάλλον είναι πέρα από κάθε δυνατή εκτίμηση.
Αυτές οι έξι πολυεθνικές, ξεκίνησαν μια πανάκριβη προπαγάνδα, υποσχόμενες ότι θα καταπολεμήσουν την πείνα στον κόσμο με τις γενετικά μεταλλαγμένες τροφές, θα βοηθήσουν τον αγρότη αυξάνοντάς του την παραγωγή και μειώνοντας παράλλλα το κόστος και το κυριώτερο, θα προστάτευαν το περιβάλλον, καθώς θα περιορίζονταν η χρήση φυτοφαρμάκων.
Δυστυχώς και τα τρία σημεία της προπαγάνδας των έχουν καταρριφθεί και οι υποσχέσεις των, όχι μόνον δεν επαληθεύτηκαν, αλλά τουναντίον, ΚΑΙ η πείνα στον κόσμο αυξήθηκε ΚΑΙ η παραγωγή δεν είναι μεγαλύτερη από τις κλασσικές καλιέργειες, αλλά το κυριώτερο, η χρήση των φυτοφαρμάκων αυξήθηκε και οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον, από τις έρευνες που υπάρχουν, είναι ανατριχιαστικές και το μέλλον της Φύσης δυστυχώς προοιωνίζεται εφιαλτικό.
Οργανισμοί μεταλλαγμένοι που παράγουν τοξίνες ενάντια στα έντομα, καθίστανται τοξικοί με ανυπολόγιστες συνέπειες για την υγεία. Φυτά ανθεκτικά στα φυτοφάρμακα, το μόνο που επέφεραν ήταν ο πολλαπλασιασμός της χρήσης των φυτοφαρμάκων προς όφελος των εταιριών που τα παράγουν, που όλως τυχαίως είναι οι ίδιες που προμηθεύουν και τα σύγχρονα φυτά. Οργανισμοί μεταλλαγμένοι, πιο ανθεκτικοί των φυσιολογικών, με δυνατότητα επικράτησης έναντι των τελευταίων τα οποία οδηγούν στην εξαφάνιση, για να ακολουθήσουν μετά από λίγες γενιές και τα ίδια, καθότι οι μεταλλαγμένοι οργανισμοί είναι μειωμένης έως μηδενικής γονιμότητας.
Το κυριώτερο όμως είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι που εγκυμονούνται από την διάδοση των μεταλλαγμένων, κίνδυνοι που οι πρώτες μελέτες -παρότι γίνεται προσπάθεια παρεμπόδισης της δημοσίευσής των- αποκαλύπτονται τρομακτικοί ενάντια στην ίδια την ζωή.
Η επιμόλυνση των φυσιολογικών οργανισμών με γενετικό υλικό των μεταλλαγμένων, είναι δυστυχώς πράξη μη αναστρέψιμη με ανυπολόγιστες συνέπειες πάνω στην Μητέρα Φύση. Και είναι ο χειρότερος εφιάλτης από μια αλυσίδα δυσμενών δράσεων και επιδράσεων στην υγεία του ανθώπου, των ζώων, των φυτών, του φυσικού μας περιβάλλοντος.
Είναι όσο ποτέ άλλοτε επιτακτική η ανάγκη να ξαναορίσουμε την αρετή, να ξαναδομίσουμε μια φυσική ηθική, να σκύψουμε στην αστείρευτη παρακαταθήκη που μας κληροδότησαν οι πρόγονοί μας και να ξαναανασύρουμε τις ξεχασμένες αξίες και ιδανικά, τις αληθινές αξίες και ιδανικά για την ομαλή διαβίωση και εξέλιξη της ζωής.
Ορφέας:
ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Επιτροπή για την εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων των γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών στην υγεία του ανθρώπου
Ιατρικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης μέσα στα πλαίσια της λειτουργίας του για την προάσπιση της δημόσιας υγείας, θεωρεί καθήκον και υποχρέωσή του να εκφέρει τις θέσεις του για τα τρόφιμα και τα προϊόντα που κυκλοφορούν και παράγονται από γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς, όσον αφορά τις πιθανές επιπτώσεις τους στην υγεία. Για το σκοπό αυτό, συνέστησε με απόφαση του Δ.Σ Επιτροπή, με πρόεδρο τον Ομότιμο Καθηγητή Παθολογίας κ. Ζαχαρία Σινάκο και μέλη, τον Αναπλ. Καθηγητή Φαρμακολογίας κ. Καρακιουλάκη Γεώργιο, τον Αναπλ. Καθηγητή Βιολογίας - Γενετικής κ. Τάσο Κουράκη, τον Επικ. Καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής κ. Αλέξη Μπένο και την Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής κ. Χαρίκλεια Χατζησεβαστού.
ΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ
Η επιτροπή αφού μελέτησε τα διαθέσιμα στη διεθνή βιβλιογραφία επιστημονικά δεδομένα σε επανειλημμένες συνεδριάσεις της, και με αίσθημα ευθύνης, παραδίδει στο ΔΣ του Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης και μέσω αυτού στα μέλη του και κατ' επέκταση σε όλη την κοινωνία το σχετικό πόνημα.
Γενικές αρχές
1. Γενετική τροποποίηση (ΓΤ) των οργανισμών είναι η απομόνωση επιλεγμένων γονιδίων από ένα οργανισμό (ζωικό, φυτικό, έντομο ή μικρόβιο) ή από ένα ιό και η με τεχνικό τρόπο εισαγωγή αυτών των γονιδίων σε ίδιο ή εντελώς διαφορετικό οργανισμό, με σκοπό να δημιουργηθούν είδη με νέες ιδιότητες. Η ΓΤ μαζί με τα μεταφερόμενα γονίδια, συνήθως περιλαμβάνει την μεταφορά και άλλων αλληλουχιών, όπως γονίδια που αυξάνουν την αντίσταση στα αντιβιοτικά (τα οποία λειτουργούν ως γονίδια σήμανσης), ρυθμιστικές αλληλουχίες των γονιδίων κ.α. Ακόμη η ΓΤ μπορεί να γίνει όχι μόνο με την προσθήκη, αλλά και με την αφαίρεση ή την αλλοίωση ενός ή περισσοτέρων γονιδίων.
2. Η ΓΤ των οργανισμών είναι μια διαδικασία που δεν σχετίζεται με την συμβατική γενετική βελτίωση των ειδών, όπου συμβαίνει επιλεγμένη διασταύρωση οργανισμών του ιδίου είδους ή συγγενών ειδών. Σε αντίθεση, η ΓΤ διασπά τους φραγμούς της φύσης και δημιουργεί διαγενετικούς οργανισμούς και μάλιστα σε στιγμιαίο χρόνο από εξελικτική άποψη. Ακόμη με την υπάρχουσα γνώση, η θέση της ενσωμάτωσης των ξένων γονιδίων στο DNA του ξενιστή, είναι μια ελάχιστα προβλέψιμη διαδικασία, με ό,τι κάτι τέτοιο μπορεί να συνεπάγεται.
3. Οι γενετικώς τροποποιημένοι οργανισμοί (ΓΤΟ) που παράγονται με τις μεθόδους της γενετικής μηχανικής, μπορούν να διακριθούν σε δύο κατηγορίες από πλευράς επικινδυνότητας στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον:
Α) Σε εκείνους που δημιουργούνται για να παραμείνουν μέσα στα εργαστήρια με τις ανάλογες προδιαγραφές ασφαλείας για την αποτροπή της διαφυγής τους στο περιβάλλον. Αυτοί οι ΓΤΟ χρησιμοποιούνται τόσο στην προαγωγή της έρευνας, όσο και στην παραγωγή χρήσιμων βιοτεχνολογικών προϊόντων (π.χ φαρμάκων, εμβολίων κ.α).
Β) Σε εκείνους που δημιουργούνται με σκοπό να απελευθερωθούν στη φύση, ή σε περιορισμένους χώρους (π.χ θερμοκήπια ή ιχθυοτροφία). Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι έχουν δημιουργηθεί:
1. ΓΤ φυτά ώστε να ανθίστανται σε ζιζανιοκτόνα (π.χ ΓΤ σόγια), σε βλαβερούς μικροοργανισμούς (π.χ ΓΤ καλαμπόκι), να αναπτύσσονται σε αντίξοες συνθήκες (π.χ σε αλμυρά ή άνυδρα εδάφη), ή ακόμη να παράγουν τροφή με ειδική σύσταση (π.χ ΓΤ ρύζι με ενσωματωμένο το γονίδια της βιταμίνης Α).
2. ΓΤ ζώα ώστε να έχουν ταχύτερη και μεγαλύτερη ανάπτυξη (π.χ ΓΤ σολομός), να επιζούν σε αντίξοες συνθήκες (λ.χ σε υπερβολικό ψύχος).
3. ΓΤ μικρόβια με ιδιαίτερες ικανότητες (π.χ για την απορρύπανση του εδάφους) .
Ειδικές επισημάνσεις
• Με βάση το υπάρχον επίπεδο γνώσης από τις μέχρι στιγμής δημοσιευμένες στον επιστημονικό τύπο εργασίες, προκύπτει ότι η στάση της επιτροπής στην πρώτη κατηγορία δεν μπορεί παρά να είναι θετική, στο βαθμό που λαμβάνονται τα αναγκαία μέτρα ασφαλείας. Με την αξιοποίηση των ΓΤΟ αυτής της κατηγορίας και η γνώση προάγεται και προκύπτουν χρήσιμα προϊόντα τόσο στην ερευνητική διαδικασία, όσο και στην πρόληψη, τη διάγνωση και τη θεραπεία των ασθενειών.
• Όσον αφορά τη δεύτερη κατηγορία, δηλαδή τους ΓΤΟ που απελευθερώνονται στο περιβάλλον και χρησιμοποιούνται ως επί το πλείστον για την παραγωγή προϊόντων που αφορούν στη διατροφή του ανθρώπου και των ζώων, η επιτροπή συνεκτιμώντας και αξιολογώντας τα διαθέσιμα στοιχεία κατέληξε στις ακόλουθες επισημάνσεις:
1. Παρόλο που οι ΓΤΟ εξαιτίας της γενετικής τροποποίησης διαθέτουν επιπλέον ιδιότητες έναντι των φυσικών οργανισμών και το κόστος παραγωγής τους σε ορισμένες περιπτώσεις είναι χαμηλότερο, τα συνοδά στοιχεία και η έρευνα που έχει πραγματοποιηθεί, δεν παρέχουν την αναγκαία επιστημονική διασφάλιση ότι η παραγωγή και κατανάλωσή τους είναι ασφαλή για την ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον, ή εν πάση περιπτώσει ότι τα όποια οφέλη δεν είναι τέτοια που να αντισταθμίζουν τα αρνητικά τους σημεία.
2. Αντιθέτως, υπάρχουν λίγες αλλά ενδεικτικές έρευνες που υποδηλώνουν ότι δεν μπορεί να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της πρόκλησης αλλεργιών, της αύξησης της αντίστασης των μικροβίων στα αντιβιοτικά, ή της παραγωγής τοξικών ουσιών εξαιτίας των ΓΤΟ. Ακόμη η προτεινόμενη παραγωγή τροφοεμβολίων (ΓΤ φυτά που φέρουν γονίδια ιών ή μικροβίων ικανά να προκαλούν ανοσοποίηση) είναι μια διαδικασία η οποία ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια μιας απλής βιοτεχνολογικής εφαρμογής, καθότι συνδέεται με ζητήματα πρόληψης και καθολικής ανοσοποίησης του πληθυσμού. Η όποια πρωτοβουλία στον τομέα αυτό δεν μπορεί να επαφίεται στους ειδικούς της βιοτεχνολογίας δίχως τη συμμετοχή της ιατρικής κοινότητας.
3. Η απελευθέρωση των ΓΤΟ στο περιβάλλον, δεν μπορεί να αποκλείσει το ενδεχόμενο της οριζόντιας μεταφοράς γονιδίων τόσο σε συγγενείς οργανισμούς, όσο και σε μικρόβια ή κύτταρα θηλαστικών. Αντιθέτως, υπάρχουν έρευνες που αποδεικνύουν ότι σε πολλές περιπτώσεις κάτι τέτοιο είναι εφικτό. Η μεταφορά και ενσωμάτωση αυτών των γονιδίων θα είχε ως αποτέλεσμα τη μη προβλεπόμενη γενετική τροποποίηση οργανισμών, πέρα από τις προβλέψεις των ερευνητών και έξω από τις υπάρχουσες δυνατότητες παρακολούθησης των επιπτώσεων στην υγεία και στο οικοσύστημα.
4. Ακόμη, ο ανταγωνισμός των ΓΤ φυτικών ή ζωικών οργανισμών με τους φυσικούς πληθυσμούς, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση ή την εξαφάνιση των φυσικών ειδών, με συνακόλουθο τη μείωση της βιοποικιλότητας του οικοσυστήματος. Θα έπρεπε να υπογραμμιστεί ότι η εξέταση των επιδράσεων των ΓΤΟ στο περιβάλλον ενδιαφέρει απόλυτα τους λειτουργούς της υγείας, αλλά και όσους εμπλέκονται στην προάσπιση αυτής, καθότι είναι γνωστό ότι η υγεία του ανθρώπου είναι συνυφασμένη με την οικολογική ισορροπία όλων των παραμέτρων του οικοσυστήματος και δεν νοείται καλή υγεία όταν το ίδιο το οικοσύστημα πάσχει. Υπό το πρίσμα αυτών των εκτιμήσεων, η έννοια των κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου διευρύνεται πέρα από την αναζήτηση μεμονωμένων βλαβών και νόσων και περιλαμβάνει την εκτίμηση του συνόλου των επιπτώσεων στη βιόσφαιρα.
5. Η απελευθέρωση των ΓΤΟ στο περιβάλλον δεν συνοδεύεται και από τις απαραίτητες επιστημονικές μελέτες για την εκτίμηση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων κινδύνων στην υγεία, καθώς και για την έκταση και το είδος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Πολύ δε περισσότερο που ομολογείται από όλες τις πλευρές ότι η επιστήμη δεν διαθέτει σήμερα μεθοδολογία πρόβλεψης της συμπεριφοράς των γονιδίων που θα διαφύγουν και κατά συνέπεια, δυνατότητα εκτίμησης και παρακολούθησης αυτών των κινδύνων.
6. Σε περίπτωση λάθους ή απρόβλεπτων αντιδράσεων εξαιτίας της απελευθέρωσης των ΓΤΟ, δεν υπάρχει διαδικασία απόσυρσης, όπως συμβαίνει με τα φάρμακα ή τα προϊόντα που αποδεικνύονται επικίνδυνα. Στην περίπτωση των ΓΤΟ που απελευθερώνονται στο περιβάλλον, δεν μπορεί να νοηθεί διαδικασία ανάκλησής τους. Και τούτο γιατί οι ΓΤΟ μπορούν, όπως όλοι οι οργανισμοί που είναι ελεύθεροι στη φύση, να διασταυρωθούν με άλλους, να πολλαπλασιαστούν, να μεταβιβάσουν τα χαρακτηριστικά του στους απογόνους και να μεταναστεύσουν σε άλλες περιοχές.
7. Σχετικά με το ζήτημα της αντιμετώπισης της επικινδυνότητας των τροφίμων, η επιτροπή δεν συμφωνεί με την άποψη ορισμένων κύκλων ότι όταν δεν υπάρχουν επιστημονικά στοιχεία για κάποιο προϊόν που να αποδεικνύουν σαφώς ότι αυτό είναι επικίνδυνο, το ρίσκο πρέπει να αναληφθεί από την κοινωνία για την κυκλοφορία και κατανάλωσή του. Αντιθέτως συντάσσεται με τη θέση που αναπτύσσεται στα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την αρχή της προφύλαξης ότι " κανένα προϊόν δεν θα κυκλοφορεί αν δεν υπάρχουν σαφή επιστημονικά στοιχεία που να διαβεβαιώνουν ότι είναι ασφαλές για την υγεία".
8. Η παραγωγή ΓΤΟ δεν μπορεί να αποτελεί την απάντηση του αναπτυγμένου κόσμου στο πρόβλημα της πείνας που μαστίζει τον τρίτο κόσμο, όπως προβάλλεται κυρίως από τις κατασκευάστριες εταιρείες. Η επιτροπή θεωρεί ότι η πείνα των λαών αυτών δεν συνδέεται με την παραγωγή, αλλά με την κατανομή των τροφίμων ανά τον κόσμο, το ζήτημα του υπερπληθυσμού καθώς και την αυτόνομη οικονομική ευημερία των χωρών αυτών.
Προτάσεις
Σχετικά με την παραγωγή, κυκλοφορία και κατανάλωση τροφών ή προϊόντων που προέρχονται από ΓΤΟ που απελευθερώνονται στο περιβάλλον, η επιτροπή διατυπώνει τις ακόλουθες προτάσεις:
1. Η απελευθέρωση των ΓΤΟ στο περιβάλλον είναι μια διαδικασία που πρέπει να ανασταλεί. Η αναστολή αυτή να ισχύσει για όσο διάστημα χρειαστεί, ώστε να παραχθεί η αναγκαία τεχνογνωσία που θα εγγυάται τη μη πρόκληση βλάβης στην υγεία και το περιβάλλον. Η επιστήμη δεν εξασφαλίζει σήμερα την εγγύηση αυτή.
2. Καλεί την πολιτεία να εμποδίσει την εισαγωγή και διάθεση τροφών που προέρχονται από ΓΤΟ. Επίσης να απαγορεύσει την πειραματική ή εκτεταμένη καλλιέργεια ΓΤ φυτών, καθώς και την εκτροφή ΓΤ ζώων. Ακόμη καλεί τα αρμόδια όργανα της χώρας μας να πρωταγωνιστήσουν στην Ε.Ε για ένα μορατόριουμ γύρω από την απελευθέρωση των ΓΤΟ στο περιβάλλον. Στα πλαίσια αυτά θα ήταν ενδεχομένως ενδεδειγμένη μια κίνηση της Ελληνικής κυβέρνησης για την ανακήρυξη της χώρας μας ως χώρας ελεύθερης ΓΤΟ και προϊόντων , στα πλαίσια των θεσμών της Ε.Ε
3. Η έρευνα της γενετικής μηχανικής και των ΓΤΟ θα πρέπει να ενισχυθεί στα ερευνητικά ιδρύματα της χώρας μας, καθότι η κατανόηση της λειτουργίας του γενετικού υλικού, συνιστά μία ελπιδοφόρο προοπτική για πολλές βιοτεχνολογικές εφαρμογές. Οι επιλογές για την κατεύθυνση της έρευνας και σ' αυτήν την επιστημονική περιοχή δεν θα πρέπει να υπαγορεύονται από τους νόμους της αγοράς και της ανταγωνιστικότητας των εταιρειών της βιοτεχνολογίας, παρά μόνο από την ανάγκη της ικανοποίησης των πραγματικών αναγκών του ανθρώπου στα πλαίσια της βιώσιμης ανάπτυξης. Η έρευνα, αλλά και τα βιοτεχνολογικά προϊόντα θα πρέπει να γίνονται σύμφωνα με τις διεθνείς προδιαγραφές ασφάλειας, ώστε να μην διακυβεύονται υψηλότερα αγαθά όπως είναι η προάσπιση της υγείας και του περιβάλλοντος.
4. Για να είναι όμως σε θέση η κοινωνία να αποφανθεί για τόσο σοβαρά ζητήματα με κριτήρια οικονομικά, περιβαλλοντικά, κοινωνικά και ηθικά, θα έπρεπε να εξοπλιστούν οι πολίτες με την αναγκαία γνώση και να αναπτυχθεί ένας γενικευμένος και καθολικός διάλογος. Στα πλαίσια αυτά είναι επιτακτικό να ενθαρρυνθεί η σύσταση ανεξάρτητων επιτροπών οι οποίες θα απαρτίζονται από ειδικούς των διαφόρων επιστημονικών κλάδων, και εκπροσώπους όλων των πολιτών, καθότι η ίδια η επέμβαση στο γενετικό υλικό των οργανισμών είναι μια διαδικασία που ξεφεύγει από τα στενά πλαίσια μια απλής τεχνολογικής προόδου και συνδέεται με ευρύτερες αξίες και αρχές της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ο πρόεδρος της Επιτροπής
Σινάκος Ζαχαρίας
Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας
Τα μέλη
Καρακιουλάκης Γεώργιος
Αναπλ. Καθηγητής Φαρμακολογίας
Κουράκης Τάσος
Αναπλ. Καθηγητής Βιολογίας - Γενετικής
Μπένος Αλέξης
Επικ. Καθηγητής Κοινωνικής Ιατρικής
Χατζησεβαστού Χαρίκλεια
Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής
Ορφέας:
ΑΝΤΙΛΟΓΟΣ ΣΤΙΣ ΔΙΑΓΟΝΙΔΙΑΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ ΚΑΙ ΣΤΑ ΓΕΝΕΤΙΚΑ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ (ΜΕΤΑΛΛΑΓΜΕΝΑ)
του Τάσου Σπυρίδη φυσιογνώστη, συμβούλου Ορθομοριακής Διατροφής (αναγνωρισμένου από το British association for Nutritional Therapy)
1.Μπορεί, όπως υπόσχονται οι πολυεθνικές εταιρίες, τα γενετικά τροποποιημένα φυτά να αντιμετωπίζουν επιτυχώς τις δύσκολες καιρικές συνθήκες, τα ζιζάνια και τις ασθένειες (ή το προσωπείο της επιστημονικής αυθεντίας ) ;
. Καιρικές συνθήκες
Στο Μιζούρι, τον πρώτο χρόνο της έγκρισης του Γενετικά Τροποποιημένου βαμβακιού, ανθεκτικού στο φυτοφάρμακο Roundup, σχεδόν 100.000 στρέμματα αυτού του βαμβακιού, είχαν πρόβλημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις τα φυτά έριξαν τις μπάλες βαμβακιού ενώ σε άλλες, το ξένο DNA δεν εκφράστηκε σωστά κι όλη η σοδειά εξολοθρεύτηκε από το φυτοφάρμακο Roundup στο οποίο υποτίθεται ότι ήταν ανθεκτική (Fox 1997)(5).
Η εταιρεία Monsanto υποστήριξε ότι το πρόβλημα δημιουργήθηκε εξ΄αιτίας …μη αναμενόμενων κλιματολογικών συνθηκών. Κι αυτό είναι αλήθεια!! γιατί οι ιδιαίτερες περιβαλλοντικές συνθήκες μπορεί να αποκαλύψουν μια απρόσμενη αδυναμία στο τροποποιημένο DNA που περιορίζουν τη βιωσιμότητα τον φυτού. Το θέμα πήρε διαστάσεις και τελικά η Monsanto αναγκάστηκε να πληρώσει αποζημίωση αρκετών εκατομμυρίων δολαρίων στους αγρότες. (5)
• Ζιζάνια
Το 57% των ερευνών των εταιρειών βιοτεχνολογίας εστιάζεται στην ανάπτυξη φυτών από Γ.Τ. σπόρους που θα μπορούν να ανέχονται μεγαλύτερες ποσότητες ζιζανιοκτόνων(1) . Για τα ζιζάνια η Γ.Μ. υπόσχεται ότι θα περιορίσει τη χρήση ζιζανιοκτόνων γιατί με τη χρήση συζυγών πακέτων: γενετικά τροποποιημένων σπόρων- ζιζανιοκτόνων (της ίδιας βέβαια εταιρείας…), αφενός θα καταστρέφεται κάθε ζιζάνιο, αφετέρου ο Γ.Τ. σπόρος θα παράγει φυτό που θα ανεχτεί το συγκεκριμένο ζιζανιοκτόνο.
Ήδη όμως αυτό αμφισβητείται έντονα:
-Το ίδιο το Αμερικάνικο Υπουργείο Γεωργίας παραδέχτηκε ότι τα παράσιτα που εξολοθρεύονται π.χ. με το Roundup στη συνέχεια γίνονται ανθεκτικά ώστε να επιβάλλουν περισσότερους ψεκασμούς. (6.2)
-Υπάρχουν επιστήμονες που εκτιμούν ότι με τη Γ.Μ. θα τριπλασιαστεί η χρήση των ζιζανιοκτόνων κι αυτή η αύξηση με το χρόνο προφανώς δεν μπορεί παρά να είναι εκθετική.(1.2) Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Νέας Ζηλανδίας όπου ο κατασκευαστής μεταλλαγμένου φυτού με αυξημένη αντοχή σε ζιζανιοκτόνο (Roundup) πριν από την έγκρισή της καλλιέργειας του μεταλλαγμένου φυτού, ζήτησε να αυξηθεί το μέγιστο επιτρεπόμενο όριο αποτελεσματικότητας ζιζανιοκτόνου στα τρόφιμα κατά 200 φορές! (4.1 και 3.1)
• Ασθένειες
Η Γ.Μ. ισχυρίζεται ότι θα περιορίσει τη χρήση εντομοκτόνων, με τη δεύτερη ομάδα διαγενετικών φυτών που έχουν γονίδια που παράγουν τοξικές ουσίες ενάντια σε ζιζάνια και σε έντομα μέσα στο ίδιο το φυτό. (π.χ. Bt φυτά).
Στο Τέξας πολλοί αγρότες είχαν προβλήματα με το βαμβάκι Bt. Στο 50% των καλλιεργημένων εκτάσεων το Γ.Τ. βαμβάκι Bt τύπου Bollgard, προορισμένο να προστατεύει το φυτό από το ρόδινο σκουλήκι, απέτυχε να προσδώσει αυτή τη δυνατότητα, (2.2 και 5,) ενώ στο 60% των εκτάσεων απαιτήθηκαν συμπληρωματικοί ψεκασμοί(2.1) Σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα υπήρχαν επιπλέον προβλήματα με τη βλάστηση και την χαμηλή απόδοση. Οι μηνύσεις που ακολούθησαν και ακολουθούν ακόμη, εξανάγκασαν τη Monsanto να πληρώνει πάλι αρκετά εκατομμύρια δολάρια για αποζημιώσεις.(5)
Ορφέας:
2. Μπορούν οι πολυεθνικές των μεταλλαγμένων να εξασφαλίσουν μεγαλύτερες παραγωγές και να εγγυηθούν έτσι μεγαλύτερα αγροτικά εισοδήματα- κι αυτό πραγματικά το επιδιώκουν ; (ή το προσωπείο της φιλοαγροτικής πολιτικής)
-Οι υπέρμαχοι της Γ.Μ. υπολογίζουν ότι η αύξηση στην παγκόσμια συγκομιδή θα προσεγγίσει το 15%, αλλά πρόσφατη έρευνα της Ε.Ε. αποδεικνύει ότι οι συμβατικές καλλιέργειες είναι κατά 11% αποδοτικότερες από τις αντίστοιχες γενετικά τροποποιημένες (από στοιχεία της Greenpeace(4, 6.2)).
Όμως, στην πραγματικότητα οι πολυεθνικές των μεταλλαγμένων επιδιώκουν τον πλήρη αφανισμό των ντόπιων ποικιλιών και την πλήρη οικονομική εξάρτηση του αγρότη, με ταυτόχρονη πολιτική εξάρτηση των χωρών στις οποίες προορίζονται οι γενετικά τροποποιημένοι σπόροι. Δεν είναι τυχαίο ότι από τις πολυεθνικές εταιρείες βιοτεχνολογίας επιχειρείται η γενετική τροποποίηση κυρίαρχων καλλιεργειών για κάθε χώρα (π.χ. ρύζι σε Κίνα και Ινδία, καλαμπόκι σε Μεξικό κ.λ.π.).
- Η ραγδαία αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων που μπορεί να προκαλέσει η προώθηση νέων γενετικά τροποποιημένων καλλιεργειών σε βάρος άλλων παραδοσιακών σε συγκεκριμένες περιοχές του πλανήτη, διαφαίνεται από το παρακάτω παράδειγμα :
Η μεταλλαγμένη ελαιοκράμβη αντικαθιστά το λάδι της καρύδας και του φοίνικα. Το μουσουλμανικό κράτος των Φιλιππίνων είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας σε λάδι καρύδας παγκοσμίως κατέχοντας το 7% των εξαγωγών. Για το σκοπό αυτό στις Φιλιππίνες απασχολείται το 30% του πληθυσμού της (δηλ. 21 εκατομμύρια άνθρωποι)(3.2). Εάν μία οποιαδήποτε εταιρία βιοτεχνολογίας προβεί στην υποκατάσταση της παραγωγής παραδοσιακών προϊόντων του τρίτου κόσμου, αναλογίζεται κανείς τις πιθανές συνέπειες όπως ανεργία, διατάραξη του κοινωνικού ιστού π.χ. στις Φιλιππίνες, βίαιες αντιδράσεις του μουσουλμανικού στοιχείου σε ολόκληρο τον κόσμο- ιδιαίτερα μάλιστα στην παρούσα τεταμένη περίοδο;
- Το καθεστώς υποτέλειας των αγροτών απέναντι στις πολυεθνικές αποδεικνύεται μέσω των δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας που αυτές θα επιβάλλουν. Πραγματικά οι μεταλλαγμένοι σπόροι είναι διαθέσιμοι μόνο ανά έτος και αφού προηγηθεί η καταβολή των σχετικών δικαιωμάτων στις πολυεθνικές. Έτσι οι αγρότες ούτε θα μπορούν να κρατήσουν σπόρους για τις επόμενες καλλιεργητικές περιόδους, αλλά ούτε και θα μπορούν να αλλάξουν μεταξύ τους σπόρους, αφού κινδυνεύουν να κατηγορηθούν για παραβίαση των κανόνων ευρεσιτεχνίας (το 1998 η Monsanto δε δίστασε να καταθέσει αγωγή για διαφυγόντα κέρδη κατά Αμερικάνου αγρότη, επειδή είχε αποθηκεύσει σπόρους για την επόμενη σοδειά!!). Για να μπορέσουν μάλιστα οι εταιρείες να ελέγξουν την κατοχύρωση της ευρεσιτεχνίας τους, έχουν αναπτύξει επιπλέον τους λεγόμενους « σπόρους εξολοθρευτές» που εμποδίζουν την ανάπτυξη φυτών και προστατεύουν έτσι τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας(8.1).
Με άλλα λόγια, 6 πολυεθνικές (που δημιουργήθηκαν με την εξαγορά μικρότερων επιχειρήσεων) έχουν τη δυνατότητα, κάτω από τις ευλογίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (Π.Ο.Ε.), αργά και σταθερά να ελέγξουν την παγκόσμια παραγωγή τροφίμων. Γι αυτόν τον λόγο, με στρατηγικό στόχο τον πλήρη αφανισμό των ντόπιων ποικιλιών, αρχικά δε θα διστάσουν ακόμη και να «χαρίζουν» τους σπόρους τους…
Πλοήγηση
[0] Λίστα μηνυμάτων
[#] Επόμενη σελίδα
Μετάβαση στην πλήρη έκδοση